Stranice Rumunske istorije, Baron Samuel von Brukenthal (06.12.2021)
Jedna od velikih reformatorskih ličnosti Transilvanije u 18. veku bio je baron Samuel von Brukenthal. Poznat je ne samo kao pravnik i državnik, već i kao veliki kolekcionar i ljubitelj umetnosti. Nacionalni muzej koji nosi njegovo ime u gradu Sibiu u potpunosti dokazuje Brukentalovu ljubav prema ljudskim vrednostima, pored njegovog rada kao reformatora hanzeatske države.
Steliu Lambru, 08.12.2021, 00:39
Jedna od velikih reformatorskih ličnosti Transilvanije u 18. veku bio je baron Samuel von Brukenthal. Poznat je ne samo kao pravnik i državnik, već i kao veliki kolekcionar i ljubitelj umetnosti. Nacionalni muzej koji nosi njegovo ime u gradu Sibiu u potpunosti dokazuje Brukentalovu ljubav prema ljudskim vrednostima, pored njegovog rada kao reformatora hanzeatske države.
Samuel von Brukenthal, etnički Nemac, rođen je pre 300 godina, 1721. godine. Oba roditelja su ga ostavila sa 15 godina i posvetio se studiranju. Transilvanija je tada bila deo Habzburškog carstva, koje ju je oslobodilo od osmanske vlasti krajem 17. veka. Zajedno sa istoričarem Tomasom Šindilarijuom osvrnuli smo se na glavne trenutke u životu Brukenthala, Evropljanina u svakom smislu te reči, u kojima su veština, društveni život i poštovanje principa dosledno pokazali da pojedinac može da ima časnu karijeru i da bude koristan svojim sunarodnicima: Kada se rodio Samuel von Brukenthal, prošlo je 30 godina otkako je Transilvanija postala deo zapadnoevropskog sveta. Pod Leopoldovom diplomom iz 1691. godine, Transilvanija je postala deo Habzburškog carstva, koje je obuhvatalo sledeće zemlje zapadno od Transilvanije, Banata i Parcijuma danas: Ugarsku, Hrvatsku, Sloveniju, Slovačku, Češku i Austriju, delove Srbije, Severnu Italiju, Južnu Nemačku i Belgiju, uključujući glavni grad Brisel. Brukentalova biografija je primerna demonstracija ogromnog potencijala velikog evropskog okvira, ali uslovljenog trajnim mirom.’’
Brukenthal nije bio aristokrata po rođenju. Godine 1724, kada je imao 3 godine, porodica ga je oplemenila prvim činom, baronskim. Socijalni status je tada bio najvažniji i sve se vrtelo oko njega. Mladi Samuilo će ići u školu i tamo će se družiti u najotmjenijim krugovima, masonskim. Thomas Shingles: Godine 1743, pre nego što je stigao u Hale an der Zale, trebalo je da bude primljen u Beč među članove novoosnovane masonske lože Auk trois canons. Iznenađujuće, Brukenthal se pojavljuje usred društva koje je bilo u potpunosti posvećeno idealu humanizma i prosvetiteljstva i čiji su članovi bili deo intelektualne elite čitavog carstva. I u Haleu je Brukental postao aktivan mason, osnivajući i vodeći ložu Tri ključa”. Osnovana je kao pomoćna loža lože Tri globusa“ u Berlinu, pridružene pratnji kralja Frederika Velikog.
Preko društvene mreže masonerije, Brukenthal je postao poznat i zbog svoje veštine postavljen na sve birokratskije pozicije u imperiji. Vodi dvorsku kancelariju Transilvanije u Beču, gde zaslužuje poštovanje svojih saradnika i carice Marije Tereze. Ali tamo nailazi i na protivljenje svojim planovima. Thomas Shingles: Objektivna argumentacija je uvek bila na njegovoj strani, pa su se porazi koje je carica često pripisala funkcionerima sopstvenog aparata, dajući za pravo Brukentalu, pokazali su se kao najveći mogući reformistički koraci u to vreme. Najvažnija reforma koju je Brukenthal odlučno sproveo bila je fiskalna reforma. Upravo je oporezivanje lica i imovine uključivalo kao svoju konačnu perspektivu oporezivanje ogromne imovine plemstva. Ovo objašnjava njihovu zavist i mržnju prema Brukenthalu. Delimično sprovođenje, odnosno bez oporezivanja plemstva, novog poreskog sistema 1770. godine, donelo je povećanje prihoda poreske uprave za 1.350.000 zlatnika, enormnog iznosa, ako se ima u vidu da se kuća u Sibiju mogla kupiti za 2000 zlatnika. Tako je dodatni prihod bio ekvivalentan 675 kuća, čitava varošica.“
Samuel von Brukenthal je postao guverner Transilvanije, na kojoj je još jednom dokazao svoju veštinu. Ovde je imao priliku da se pozabavi najtežim pitanjem carstva, seljačkim pitanjem. Thomas Shingles: Od 1774. Brukental je vodio vladu, najvišu civilnu vlast u Transilvaniji. A od 1776. do 1787. vladao je kao guverner. Upornošću je uspeo da transilvansku administraciju pretvori u mehanizam koji je radio bez ikakvih problema. Brukenthal je oličenje vrlina prosvetiteljstva kao genija i ukazuje na njegovu zabrinutost za osnovni problem Habzburške monarhije: položaj seljaka. Za taj period traži se način da se ublaže dugovi prema plemstvu, da se poboljša njihov ekonomski položaj i, konačno, da se povećaju njihove finansijske mogućnosti kao poreskih obveznika. Sa ove tačke gledišta i iz vojne perspektive, neophodno je razumeti proširenje vojne granice koja je već postojala u jugoistočnim provincijama carstva između 1762-1766, projekat u kome je Brukenthal odigrao odlučujuću ulogu. Biti seljak u vojnoj krajini značilo je bolji pravni položaj nego biti kmet na imanjima plemića.”
Godine 1803. u Sibiu je u 81. godini preminuo baron Samuel von Brukenthal, jedan od najznačajnijih Transilvanaca 18. veka. A iza njega je ostala jedna od najvažnijih reformskih i kulturnih tekovina.
