Slobodoumlje I antireligija u Rumuniji(10.04.2017)
Steliu Lambru, 10.04.2017, 16:20
Jako nemaju isti znaćaj, slobodoumlje i antireligija često su išle rame uz rame. Osporavanje autoriteta sveštenstva praćeno je u toku istorije pokretima za reformu religija i išlo se i do osporavanja božanstva i verskog osečaja. Slobodnoumni i antiverski radikalizam imao je često revolucionernu komponentu koja je imala ambiciju da promeni svet i da uvede sreću i jednakost. Moderno slobodoumlje i antireligija imaju korene u 18 veku kada je iluminizam stavio razum u centru života čoveka i pokušao je da ga oslobodi religije. Na ovaj način, smanjenje snage i uticaja Crkve u državi i društvu je bila glavna taćka tog projekta. U Rumuniji moderno slobodoumlje i antireligija pojavili su se u drugoj polovini 19 veka a širili su ih liberalni radikalizam i socializam. Darvinizam i materijalizam su bili teoretska osnova nekih reformatora kao što su lekari Konstantin Tiron i Viktor Babeš i filozof Vasile Konta. Mariu Rotar istraživać na Univerzitetu 1 decembar 1918 godine iz Alba Julije smatra da je slobodoumlje jezgro antireligije i laicizma u Rumuniji. Marius Rotar:
,, Njavažniji likovi antireligije kod nas, ali i u Evropi i SAD bili su pristalice slobodoumlja, ateistički kulturni, politički i filozofski pokret koji su želeli da oslobode pojedince predrasuda i verske ili naučne greške. Glavni cilj je bio odvajanje države od religije, što se i dogodilo u Francuskoj 1905 godine, i u Portugalu 1911 godine. Postoje nekoliko važnih likova kao što su Robert Ingersol u SAD i Čarls Bradlou u Velikoj Britaniji. 1880 godine osnovan je Međunarodni savez slobodoumlja. Kako se izražava antireligija? Na nivou pojedinca radi se o preuzimanju neverskog identiteta, a u slučaju slobodoumaca, socialista, radikalnih liberala i masona može se videti razvoj u 3 pravaca. Jedna je laička zakletva, pitanje koje je kod nas rešeno tek 1936 godine. Drugi pravac je građansko venčanje. Treči i prema mom mišljenju najvažnija je lajička sahrana, dakle sahrana bez sveštenika. “<
><
>
Slobodoumlje i antireligija pojavili su se kasnije u Rumuniji na kraju 19 veka. Marius Rotar:
,,Postoje nekoliko važnih predstavnika antireligije, a najvažniji na kraju 19 veka je Gheorghe Panu. U svom listu Borba širi oštri govor protiv Rumunske pravoslavne crkve. U Antologiji atejizma u Rumuniju, smatran je prvim velikim pobornikom rumunskog atejizma. Uprkos tome 1910 godine kada je poginuo on je sahranjen sa sveštenikom. I Nikolae Leon je sahranjen sa sveštenikom. Iz ove tačke gledišta Tiron je išao najdalje u smislu da je 1905 godine izrazio želju da bude lajički isahranjen, što se i dogodilo 1924 godine. “<
><
>
Rumunski slobodoumci su izrazili svoja uverenja u štampi rečnikom koji je išao do uvrede i primorani su da podrže njihove stavove suprotne većini silom. Odvajanje građana od religije i odvajanje morala od religije bio je osnovni princip njihovog programa. Socialisti Štefan Gheorgju, Jon Frimu, Konstatin Dobrođeanu Gerea, Panait Istrati koji su tražili lajičku sahranu bili su primer za ostale. Marius Rotar:
,, 1913 godine Tiron je objavio u listu Dimineaca sledeće pismo ,, čestitke dvojici mladiča koji su tražili da imaju samo građansko venćanje. Iskrene čestitke jer ste imali hrabrosti da se oslobodite gluposti hrićanstva i judajizma. U reagovanju Rumunske pravoslavne crkve jasno se kaže: ne postoji niko koji da ga uzdrma jer sebi dozvoljava da poniži veći deo rumunskog naroda koji neveruje u slobodoumlje i njega?”<
><
>
Najradikalnije ime na spisku slobodoumaca I antireligije bio je lekar Konstantin Tiron, koji je živeo od 1853 do 1924 godine, profesor na Univerzitetu u Jašju, učestnik balkanskog rata od 1913 godine I Prvog svetskog rata. Marius Rotar odnosi se u nastavku na Konstantina Tirona:
,, Na satu Tirona je pisalo ,,smrt svim bogovima I slobodoumlje. Tiron celog života se zalagao za to. 1913 godine Tiron predstavlja u Jašju svoj lajički grob. To je prvi lajički grob u Rumuniji I pun je simbola. Iste godine u groblju Eternitatea podignut je za Vasilea Kontu atejistički spomenik. Tiron je sastavio 3 puta testament 1905, 1913 i 1921 godine. Kada je čovek mlad još se nalazi u fazi revolucionera. Tiron kada je sastavio prvi testament imao je 52 godine, dakle nije bio mlad. Tamo je napisao nekoliko svojih ideja. Njegov stav je važan: samo verski idioti, hrišćani i ostali strahuju zbog smrti zbog svih gluposti iz biblije i jevanđelije, namentune od strane sveštenstva da bi smanjili ljudsko dostojanstvo i hrabrost i da ostanu robovi sveštenstvu raznih religija. “<
><
>
Slobodoumlje i antireligija u Rumuniji su imali ogranićeni društveni uticaj, al su bili pokušaji povezivanja rumunskog prostora na ideje njihove epohe.
