Rumunski ratni zarobljenici preminuli u logorima u Sovjetskom savezu
Drugi svetski rat završio se za istočnu polovinu Evrope, a samim tim i za Rumuniju, sovjetskom okupacijom. Tokom sukoba, stotine hiljada rumunskih vojnika poginule su u bitkama u Sovjetskom Savezu, a desetine hiljada drugih zarobljenika umrle su u logorima ili ostale nepoznate žrtve. Da bi povratila sećanje na Rumune koji su nestali u Drugom svetskom ratu na Istočnom frontu, rumunska ambasada u Ruskoj Federaciji objavila je spisak rumunskih vojnih zarobljenika koji su umrli u pritvoru u bivšem Sovjetskom Savezu. Medjutim, na spisku su i imena identifikovanih civila u ruskim arhivima. Rumunski ambasador u Moskvi, Vasile Soare, vodio je pomenutu istragu: U nedelji pre Uskrsa 2020., mi smo u rumunskoj ambasadi u Moskvi izveli premijeru za rumunsku istoriografiju. Naime, objavili smo kompletni spisak, to jest najviše što smo mogli naći u ruskim arhivima o rumunskim ratnim zarobljenicima i civilnim logorašima, koji su umrli u logorima na sadašnjoj teritoriji Ruske Federacije. Sahranjeni su u zonama logora izmedju 1941. i 1956. godine, a reč je o 20.718 Rumuna, većinom ratnih zarobljenika, dakle vojnih lica.
Steliu Lambru, 15.06.2020, 12:17
Drugi svetski rat završio se za istočnu polovinu Evrope, a samim tim i za Rumuniju, sovjetskom okupacijom. Tokom sukoba, stotine hiljada rumunskih vojnika poginule su u bitkama u Sovjetskom Savezu, a desetine hiljada drugih zarobljenika umrle su u logorima ili ostale nepoznate žrtve. Da bi povratila sećanje na Rumune koji su nestali u Drugom svetskom ratu na Istočnom frontu, rumunska ambasada u Ruskoj Federaciji objavila je spisak rumunskih vojnih zarobljenika koji su umrli u pritvoru u bivšem Sovjetskom Savezu. Medjutim, na spisku su i imena identifikovanih civila u ruskim arhivima. Rumunski ambasador u Moskvi, Vasile Soare, vodio je pomenutu istragu: U nedelji pre Uskrsa 2020., mi smo u rumunskoj ambasadi u Moskvi izveli premijeru za rumunsku istoriografiju. Naime, objavili smo kompletni spisak, to jest najviše što smo mogli naći u ruskim arhivima o rumunskim ratnim zarobljenicima i civilnim logorašima, koji su umrli u logorima na sadašnjoj teritoriji Ruske Federacije. Sahranjeni su u zonama logora izmedju 1941. i 1956. godine, a reč je o 20.718 Rumuna, većinom ratnih zarobljenika, dakle vojnih lica.
Stalan napor potrage za mrtvim rumunskim zarobljenicima trajao je više od jedne decenije. Ambasador Vasile Soare je u intervjuu koji je dao dopisniku Radio Rumunije u Moskvi Aleksandru Beleavskom objasnio je poreklo broja i statusa zarobljenika na listi: To je broj koji pokušavamo da saznamo već deset godina. 2019. objavili smo jedno deo, odnosno preko 10.000 imena, a sada smo uspeli da okončamo ovu listu dodavanjem još 11.000 imena. Govorimo isključivo o zarobljenicima, a ne o onima koji su pali na frontu u Staljingradu ili kod Kalča na Donu, govorimo o onima koji su preživeli velike bitke, koji su zarobljeni i postali ratni zarobljenici. Ali imamo i deo civila, u ovom slučaju govorimo posebno o etničkim Nemcima koji su deportovani u januaru-februaru 1945., koji su bili prisilno oduzeti i deportovani iz Rumunije, malo pre kraja Drugog svetskog rata, kada je značajan broj nemaca pokupljen iz centralne i istočne Evrope. Većina njih je odvedena iz Rumunije, oko 70.000 ljudi, od kojih je oko 8.000 poginulo u radnim bataljonima i sovjetskim logorima.
U jeku rata bilo je mnogo nepoznatih stvari i ostalo je da potomstvo ih razjasni koliko je to moguće. Ambasador Rumunije u Moskvi, Vasile Soare, prepričao je odiseju rumunskih zarobljenika u Sovjetskom savezu 1940-ih godina: Prvi zarobljenici su počeli da stignu u sovjetske logore već 1941. godine. Većina njih je došla 1942. godine, odnosno preko 100.000 ljudi, što je vrlo veliki broj, a neki su tamo stigli čak i posle 23. avgusta 1944., a kasnije i posle oktobra 1944. Teško je identifikovati tačan broj, ali po svemu što smo pronašli u arhivima smatramo da je reč o 236.000 rumunskih vojnih zarobljenika. Izgleda da je oko 65.000 umrlo u logorima. Sada tačno znamo šta smo objavili i šta smo pronašli u ruskim arhivima, otprilike 21.000 imena. Posle bitka kod Staljingrada i Kalča na Donu od novembra 1942. do marta-aprila 1943., nisu registrovani dolasci ešalona stranih ratnih zarobljenika u sovjetske logore. Dakle, postoje hiljade i desetine hiljada ljudi koji nikada nisu bili registrovani. Zato dolazi do ove razlike u brojevima. U poredjenju sa brojevima koji su navedeni u zvaničnim ruskim statistikama u vezi sa rumunskim ratnim zarobljenicima od 15.435 smrtnih slučajeva, mi smo pronašli veći broj u drugim arhivima. Kada sam sabrao sve te brojeve, videli smo da se radi o različitim vojnicima, tako da je ukupan broj 20.718.
Imena 40.000 rumunskih ratnih zarobljenika ostala su nepoznata. Ambasador Rumunije u Moskvi, Vasile Soare, je ukratko govorio o poteškoćama u arhivskom radu: Počeli smo s onim što je najkomplikovanije, dešifrovanjem pisanja. Sve je zapisano rukopisom, a sovjetski vojnici u logorima su registrovali imena stranih zarobljenika kako su ih čuli. Naravno da smo naišli na mnoge greške, težak deo je dešifrovanje imena zarobljenika. Nameravali smo da ranije objavimo spisak imena, nismo uspeli da okončamo izradu pre 75. godišnjice završetka Drugog svetskog rata.“
Na spisku se nalaze ime, prezime, ime oca vojnika, datum rodjenja vojnika, logor u kojem je bio zatvoren i datum smrti. Postoji i prilog u kojem se navode svi logori, specijalne bolnice NKVD-a i radni bataljoni u kojima su bili deportovani civili. Od objavljivanja spiska, mnogi Rumuni su našli svoje rodjake, svoje bake i deke, što je izazvalo veliku emociju. Osim identifikacije u arhivima i na terenu imena rumuna koji su umrli u Rusiji, rumunska ambasada vodi i kampanju za memorisanje mesta gde su ljudi umrli pre gotovo 80 godina. Do sada su na teritoriji Ruske Federacije postavljena 34 spomenika u spomen na poginule Rumune, a neki od ovih spomenika su uredjeni i mogu se posetiti. Iako su vremenom nestala mnoga mesta u kojima su Rumuni poginuli, brojna onakva mesta su sačuvana u znak secanja na preminule.
