Rasna higijena i njena simbolična osuda u Rumuniji

Odnos ljudi prema bližnjima kroz vreme je veoma osetljiva tema rasprave u današnjoj istoriografiji. Mnogi glasovi pozivaju na pravdu za zločine i zloupotrebe iz prošlosti, čak i ako čin pravde kasni za žrtve i bez efekta za počinioca. Nasilni odnos jakih prema slabima, države prema građanima, zdravih prema bolesnima, većine prema manjinama izazvali su rasprave zbog efekata koje su proizveli, a najstrašniji su genocidi, Holokaust, ubistvo ili progon velikog broja ljudi po različitim kriterijumima.

Steliu Lambru, 03.04.2023, 19:40

Odnos ljudi prema bližnjima kroz vreme je veoma osetljiva tema rasprave u današnjoj istoriografiji. Mnogi glasovi pozivaju na pravdu za zločine i zloupotrebe iz prošlosti, čak i ako čin pravde kasni za žrtve i bez efekta za počinioca. Nasilni odnos jakih prema slabima, države prema građanima, zdravih prema bolesnima, većine prema manjinama izazvali su rasprave zbog efekata koje su proizveli, a najstrašniji su genocidi, Holokaust, ubistvo ili progon velikog broja ljudi po različitim kriterijumima.

Nacizam i komunizam podigli su do najviših visina zla razmišljanje i tretman kojima je čovek podvrgavao svoje bližnje. Snažno represivne i genocidne prirode, ali različite u smislu grupa na koje su ciljali, nacizam i komunizam često su pozajmljivali međusobno ideje i metode činjenja zla. Oni su bili inspirisani pojavom i bezobzirnim kruženjem, unutar demokratskih društava, kriminalnih ideja i praksi kao što je uklanjanje mogućnosti rađanja osoba sa invaliditetom kroz sterilizaciju, kao što je bio slučaj sa sistematskom politikom, ili kroz fizičku likvidaciju, kao što je slučaj koncentracionih logora.

U mnogim evropskim i severnoameričkim zemljama bilo je predloga, pa čak i primena politike sterilizacije osoba sa invaliditetom, a Rumunija nije bila izuzetak od pravila. Ali politike sterilizacije nisu bile ograničene samo na osobe sa invaliditetom, one su postale predlozi i za druge kategorije ljudi, kao što su Jevreji, Romi, ljudi homoseksualne orijentacije. I naučnici, kao što su lekari, biolozi, antropolozi, kao i politički aktivisti, bili su podjednako odgovorni za ove ideje i politike. Eugenika je bila nauka koja je promovisala uklanjanje defekta“ u ime lečenja ljudske vrste.

U Palati parlamenta u Bukureštu organizovano je simulirano suđenje jednom od najznačajnijih eugeničara tokom nacističkog režima u Nemačkoj. To je bila inscenacija procesa koji se odigrao u sedištu Organizacije Ujedinjenih nacija 31. januara 2023. godine u organizaciji Foruma socijalne izvrsnosti za grupu mladih lidera između 15 i 22 godine iz nekoliko zemalja, uključujući Rumuniju. Radilo se o suđenju Ernstu Rudinu, švajcarskom psihijatru, genetičaru i eugeničaru, koji je živeo između 1874. i 1952. godine, i koji se smatra ocem nacističke rasne higijene, te je bio podvrgnut istrazi o njegovim postupcima i odgovornostima. Bilo je to simbolično i edukativno suđenje idejama koje su dovele do ubistava, suđenje kome su prisustvovali učenici nekoliko srednjih škola u Rumuniji.

Marijus Turda, profesor istorije medicine na Univerzitetu Bruks” na Oksfordu u Velikoj Britaniji, jedan od najuglednijih istoričara eugenike, odgovorio je na pitanje da li je nacistička Nemačka prva i jedina država koja je sprovodila politiku sterilizacije onih koji se smatraju „defektima“: Zakoni o sterilizaciji postojali su u mnogim zemljama u to vreme. Sjedinjene Države su bile zemlja sa najviše obaveznih sterilizacija, pre Nemačke Adolfa Hitlera. Naravno, razlika je u tome što u Sjedinjenim Državama nije postojao savezni zakon. Svaka država je sprovodila zakon kako je htela. Do 1933. godine bilo je 30 država koje su uvele obaveznu sterilizaciju. Procenjuje se da je između 1910. i 1980. godine u Sjedinjenim Državama sterilisano skoro 80.000 ljudi“.

Pitali smo Marijusa Turdu ako su i rumunski lekari imali ulogu u svetskom eugenskom pokretu i koji su bili njihovi doprinosi politikama sterilizacije: Da, učestvovali su. Godine 1935. Rumunsko društvo za eugeniku i proučavanje nasledstva, koje je osnovao i vodio čuveni naučnik Đorđe Marinesku, bilo je jedan od osnivača Međunarodne eugeničke federacije latinskih društava. Takođe su promovisali sterilizaciju. Već 1912. ginekolog Konstatin Andronesku predlaže uvođenje predbračnih listova i sterilizaciju mentalno retardiranih. Godine 1921. Joan Manliju, drugi lekar, pod velikim uticajem nemačkog i američkog modela eugeničke sterilizacije, predložio je sterilizaciju svih degenerika u Rumuniji. 1931. godine, isti čovek, isti doktor, sugeriše da treba sterilisati pet ili šest miliona Rumuna da bi poboljšanje rase dalo efekta. 1931. godine Neurološki, psihološki, psihijatrijski i endokrinološki kongres, kojim je predsedavao dr Konstantin Parhon, predložio je ministru zdravlja da se uvede zakon o dobrovoljnoj sterilizaciji. Konačno, početkom 1940. godine napadnuta je romska manjina i predloženo je njeno sterilisanje“.