Odjeci antikomunističke revolucije iz Mađarske u Rumuniji

Steliu Lambru, 31.10.2016, 16:10

23 oktobra 1956 godine u Budimpešti je počela borba Mađarske za oslobađanje tiranije komunističke partije, podržane od strane sovjetskog okupatora. Započete od strane studenata i podržane od reformističkog lidera, Imre Nagija, mirne demonstracije pretvorile su se u oružane borbe kada je Sovjetski Savez intervenisao vojskom da bi likvidirao pokušaj Mađarske da se oslobodi kontrole sovjeta. U Rumuniji koja je takođe bila pod okupacijom sovjeta koji su doneli na vlast komunistički režim slićan onom u Mađarskoj, ulićni pokreti iz Budimpešte imali su posledice naročito u studentskim krugovima. Studentski centri iz Temišvara, Kluža, Oradea blizu granice sa Mađarskom, ali i iz Jašja i Bukureštja reagovali su i pridružili se protestima njihovih kolega iz susedne države. Represivniji režim i nepostojanje reformističkih lidera na vrhu vlasti nije dozvolilo da demonstracije iz Rumunije budu istih srazmera kao u Mađarskoj. Političar Nestor Badičanu iz Oradea, grad blizu granice sa Mađarskom u jednom intervju za Centar usmene istorije Rumunske radiodifuzije govori o atmosferi u gradu Oradea:

,, Atmosfera u Oradea, gde mađarski živalj je predstavljao oko 30% grada, tako da radio stanice su ćule svuda, bila je euforićna. Oradea je bila blizu granice. Očekivalo se da iz trenutka u trenutak počne i kod nas, dakle da postane opšti protest. Tada sam bio u Lugožu i na polasku i na dolasku video sam tenkove u svim želežničkim stanicama. To su bili vozovi koji su došli kod nas i krenuli zatim ka Mađarskoj. Rusi sa snagama koje su imali u Mađarskoj nisu mogli puno toga ćiniti i trebalo je da masiraju ozbiljne trupe da bi se suprostavili mađarskoj armiji. Oni su sramno obezglavili mađarsku vojsku, pozvali su ministra odbrane na pregovore i uhapsili su ga ostavljujući vojsku bez vođe. “<
><
>

Andrej Bank, student na Fakultetu novinarstva u Bukureštu 1956 godine seća se kako je ugušen pokret svojih kolega:

,,Najviše hapšenja I nemira bili su na na pravnom I filozofskom fakultetu u tom periodu, ne u politehnici ili građevinarstvu, što je na neki način normalno, jer su ti studenti više ispolitizovani. Oko polovina su bili studneti iz domova, dakle su došli iz raznih krajeva zemlje. Uglavnom hapšenja I isključenja su se dogodile u ovoj sredini. Mi ovi iz Bukurešta smo bili izolovani od njih. Oni su bili kompaktna masa I tamo su počeli nemiri. Treba da se zna da su među njima bili I doušnici. Ali u svakom slučaju, ćinjenica da su veći deo studenata bili u domovima, devojke I muškarci odvojeno, doprinelo je stvaranje atmosfere koja je vodila do nemira od 1956 godine. Ipak, to nije bilo nešto naročito, jer Sekuritate je dobro informisana od strane svojih doušnika I sprećila je širenje pokreta kao što je bio slučaj u Mađarskoj. “<
.<
>

Zahtevi rumunskih studenata polazili su od velikih nedostataka, ali nisu oni bili glavni razlog za nezadovoljstvo. Ljudi su osečali da duboku krizu iz zemlje moglo je da reši samo demokratski izabrano rukovodstvo. Andrej Bank:

,, Zahtevi nisu bili materijalne prirode. Među glavnim zahtevima broji se da se više neuči ruski jezik. Zahtevi su bili politički i opšti. Niko nije tada tražio odstranjenje socializma, nije tražilo svrgavanje s vlasti komunističke partije ili ukidanje Saveza komunističke omladine, nisu bili zahtevi iz Mađarske. Ako se nevaram bilo je nekoliko zahteva o izmeni ustava studenata sa Pravnog fakulteta.”<
><
>

Profesor Jon Agrigoroaje iz Fakulteta istorije Univerziteta iz Jašja bio je student 1956 godine. On se seća šta se dogodilo njegovim kolegama koji su podržali mađarsku revoluciju:

,, 1956 godine ili na početku sledeće godine, posle Mađarske revolucije bilo je veoma napeto stanje. Jedan kolega, godinu dana mlađi je uhapšen iz studentskog doma zbog političke šale u vezi sa ulaskom sovjeta u Mađarskoj i odležao je 7 godina u zatvoru. Znalo se šta se događalo u Mađarskoj jako su stvari predstavljene kao da su terorističke akcije mađarskih revolucionera. Znalo se na primer o epizodi Imre Nagi koji je predat represivnim snagama. “<
><
>

Revolucija iz Mađarske od 1956 godine imala je odjek u Rumuniju i hiljade studenata koji su učestvovali na javnim skupovima su uhapšeni ili izbačeni sa fakulteta. Pokrenut je drugi talas komunističke represije, što je bio znak da komunistički režim nemože biti reformisan.