Kulturna opozicija u Basarabiji

U Basarabiji koja je pripojena Sovjetskom Savezu 1944 godine, opozicija prema sovjetskom režimu je bila nacionalne prirode, kao što se dogodilo i sa ostalim narodima iz sovjetskog logora. Rumuni iz Basarabije su razvili kulturne načine da pruže otpor ideologizaciji preko kulturne opozicije. To je znaćilo poštovanje zvaničnih kulturnih direktiva ali i razvoj praksa za pisanje tekstova bez političko-ideološkog uticaja. Kulturnu opoziciju u bivšoj Socialističkoj Sovjetskoj Republici Moldaviji dominirali su književnici. Oni su bili pokretači duha izražavanja otpora prema kulturnim zahtevima režima, a mesto za izražavanje institucionalizovane kulturne raznolikosti je bio Savez književnika počev od sredine 50 godina posle smrti Staljina. Andrej Kuško je profesor na Fakultetu istorije državnog univerziteta iz Kišinjeva. On tvrdi da posle smrti Staljina pojavila se napetost u redovima književnika iz Basarabije. Andrej Kuško:

Steliu Lambru, 24.06.2019, 16:17

U Basarabiji koja je pripojena Sovjetskom Savezu 1944 godine, opozicija prema sovjetskom režimu je bila nacionalne prirode, kao što se dogodilo i sa ostalim narodima iz sovjetskog logora. Rumuni iz Basarabije su razvili kulturne načine da pruže otpor ideologizaciji preko kulturne opozicije. To je znaćilo poštovanje zvaničnih kulturnih direktiva ali i razvoj praksa za pisanje tekstova bez političko-ideološkog uticaja. Kulturnu opoziciju u bivšoj Socialističkoj Sovjetskoj Republici Moldaviji dominirali su književnici. Oni su bili pokretači duha izražavanja otpora prema kulturnim zahtevima režima, a mesto za izražavanje institucionalizovane kulturne raznolikosti je bio Savez književnika počev od sredine 50 godina posle smrti Staljina. Andrej Kuško je profesor na Fakultetu istorije državnog univerziteta iz Kišinjeva. On tvrdi da posle smrti Staljina pojavila se napetost u redovima književnika iz Basarabije. Andrej Kuško:

,,Radi se o periodu odmah posle odmrzavanja u doba Hrušćova. Počev od tog perioda možemo se odnositi na pojavu jednog prostora relativne autonomije, i to institucionalne i lićne nekih predstavnika intelektualnih sredina iz Moldavske bolševičke socialističke republike. One se pojave u meri u kojoj dinamika režima se menja i otvorena represija koja je bila karateristična za doba Staljina je zamenjena sa manje definisanim vrstama represije. Radi se o nekom vidu represije i saradnje ili bolje rečeno o otporu i opoziciji. “

Savez knijževnika je reformisan posle 1945 godine izbacivanjem svega što predstavlja rumunsku kulturu. Posle smrti Staljina pojavila se podela prema tvrdnjama Andreja Kuška:

,,U toku druge polovine 40 godina, odnosi vlasti u Savezu književnika Moldavije imale su snažni politički uticaj zasnovan na principima geografske pripadnosti u prvom redu. Konkretno radi se o podelama izmeđju krila iz Transnistrije, dakle oni sa leve obale reke Dnjestar I krila onih nazvani basarabeni. Na ovu geografsku podelu dodaje se I jedna političke prirode koja suprostavlja komunističke književnike I one koji nisu članovi partije. “

Grupe knjževnike koje su se sukobljavale imale su razlićitu tradiciju i politička opredeljenja. Andrej Kuško tvrdi da alijansa dve generacije prorumunskih književnika imala je za posledicu pojavu kulturne opozicije. Andrej Kuško:

,,Savez književnika Moldavije je bio pod dominacijom dve generacije koje su se borile za prevlast u toku cele decenije sve do 70 godine. Postoji zanimljiva dinamika izmeđju generacija. Radi se o generaciji odmrzavanja, onih koji su se nametnuli posle destaljinizacije, dakle književnici rođeni 20 godina, mnogi sa studijama u rumunskim ustanovama sa solidnim uticajem rumunske kulture. S druge strane radi se o generaciji od 60 godina koju su sačinjavali mlađji književnici u usponu rođeni krajem 20 i 30 godina formirani u sovjetskim ustanovama. Na prvi pogled oni su bili ljudi režima. Jako su ove dve grupe bile u sukobu što se tiće same književnosti one su se ujedinile protiv grupe književnika iz Transnistrije koji su imali dominantni položaj zbog bliskosti za političkim vlastima i partijom. Na neki način ova druga generacija je školovana od strane one prethodne, dakle generacije odmrzavanja koja je bila korisnica simboličnog kapitala pridruženog rumunskoj kulturi. Ovi kniiževnici generacije od 60 godina samo su površno preuzeli sovjetske parole, istovremeno razvijajući određeni stepen kritičkog razmišljanja. “

Kulturno opozicija u Basarabiji formirala se sredinom 60 godina kao posledica jednog događaja. Ponovo Andrej Kuško:

,, Prekretnica u okviru ustanove je 3 Kongres moldavsakih književnika od 1965 godine. On obeležava jasnu evoluciju i promenu u dinamici vlasti u Savezu književnika. Ovaj kongres koji je obeležen početkom brežnevisma je smatran prekretnicom izražavanja opozicije protiv režima od strane lokalnih intelektualaca. To je nekako obeležilo definitivnu pojavi književnika generacije 60 tih godina. Oni su bili prvi koji su napisali svoja dela na standardnom rumuskom jeziku. Počev od 1957 godine takozvani moldavski jezik je postao standardni rumunski ali pisan čirilicom. Kvalitet književnih proizvoda ovih književnika je bio znatno bolji od njihovih prethodnika i oni su bili u skladu sa trendom liberalizacije koji je tada postojao u celom Sovjetskom Savezu. Ovde nabrajam neke predstavnike te generacije najime Grigorea Vijeru, Jona Drucu, Aurelija Busujoka, Pavela Bocua. Ovaj 3 Kongres Saveznika književnika je bio prvi jasni izraz jedne svesne nacionalne agende i prvi prvi događaj ove vrste na rumunskom jeziku posle Drugog svetskog rata u Sovjetskoj Moldaviji.

Kulturna opozicija u Basrabija je bila velika borba za odbranu nacionalnog duha i na kraju ona je pobedila, ali još je potrebno vreme za integraciju njenog nasleđja.