Grkokatolička crkva u borbi protiv komunističkog režima
Grkokatolička crkva ili Rumunska crkva ujedinjena sa Rimom osnovana je oko 1700. godine u Transilvaniji, Banatu, Krišani i Maramurešu, na teritorijama sa većinskim rumunskim stanovništvom koje su bile u okviru Habsburške imperije. Njeno pojavljivanje predstavilo je početak rumunske nacionalne emancipacije i velike rumunske lićnosti su pripale grkokatoličkom stanovništvu. Medju ovima bili su biskup Juliu Hosu, koji je u gradu Alba Julija čitao rezoluciju o ujedinjenju Transilvanije sa Rumunijom, kao i političar Juliu Maniu. Centar rumunskog grkokatolicizma bio je grad Blaž, u centralnom delu Rumunije, gde su bile grkokatolička mitropolija i Teološka akademija. U intervjuu koji je 2001. godine dao za Centar usmene istorije Rumunske radiodifuzije, grkokatolički sveštenik Nicolaje Lupea je opisao specijalnu atmosferu u «malom Rimu Rumuna», kako je bio nazvan grad Blaž: Atmosfera je bila sasvim teološka, a studenti spremni za buduću misiju u službi ckrve. Studije na Akademiji trajale su 4 godine te zatim ko je hteo mogao je da položi diplomski ispit. Atmosfera za vreme časova bila je crkvena, duhovna, a od studenata teologije tražilo se da imaju duhovni život, u duhu ujedinjenja sa Bogom.»
Steliu Lambru, 26.02.2018, 18:37
Grkokatolička crkva ili Rumunska crkva ujedinjena sa Rimom osnovana je oko 1700. godine u Transilvaniji, Banatu, Krišani i Maramurešu, na teritorijama sa većinskim rumunskim stanovništvom koje su bile u okviru Habsburške imperije. Njeno pojavljivanje predstavilo je početak rumunske nacionalne emancipacije i velike rumunske lićnosti su pripale grkokatoličkom stanovništvu. Medju ovima bili su biskup Juliu Hosu, koji je u gradu Alba Julija čitao rezoluciju o ujedinjenju Transilvanije sa Rumunijom, kao i političar Juliu Maniu. Centar rumunskog grkokatolicizma bio je grad Blaž, u centralnom delu Rumunije, gde su bile grkokatolička mitropolija i Teološka akademija. U intervjuu koji je 2001. godine dao za Centar usmene istorije Rumunske radiodifuzije, grkokatolički sveštenik Nicolaje Lupea je opisao specijalnu atmosferu u «malom Rimu Rumuna», kako je bio nazvan grad Blaž: Atmosfera je bila sasvim teološka, a studenti spremni za buduću misiju u službi ckrve. Studije na Akademiji trajale su 4 godine te zatim ko je hteo mogao je da položi diplomski ispit. Atmosfera za vreme časova bila je crkvena, duhovna, a od studenata teologije tražilo se da imaju duhovni život, u duhu ujedinjenja sa Bogom.»
Rumunska crkva ujedinjena sa Rimom imala je sasvim prirodne odnose sa svim ostalim crkvama i veroispovestima na rumunskom laičkom prostoru. Medjutim, u leto 1940. godine počinje progon u Severnoj Transilvaniji, na teritoriji koja je ušla u sastav Madjarske. Grkokatolički sveštenici i vernici bili su deportovani i ubijeni. Ali velik talas progona zabeležen je 1948. godine. Tada je komunistička država zabranila crkvu, sveštenici su bili forsirani da prihvate ujedinjenje sa Pravoslavnom crkvom, a oni koji su to odbili bačeni u zatvor, kako se desilo i grkokatoličkom svešteniku Nikolaji Lupei: Uzeli su mene i rektora Georgea Danile i bacili u zatvor u Ajudu. Tamo je rektor ostao 7 meseci, ja 9 meseci, a napokon su nas oslobodili bez ijednog procesa. Veruje se da su nas zatvorili zato što je 1946. godine u Blažu boravio tadašnji premijer Petru Groza sa nekim ministrima i tim povodom je došlo do sukoba izmedju radnika i studenata Teološke akademije. Odnosno, radnici su hteli da napadnu Akademiju, ali su se studenti barikadirali te radnici nisu mogli da udju. Umedjuvremenu intervenisala je policija. Kada je Petru Groza stigao u Blaz na ulice su izašli i demonstranti. Neki su podržali kralja, a drugi komunističku partiju.»
O trenutku koji je prethodio ukidanju Teološke akademije, grkokatolički sveštenik Nikolaje Lupea je rekao da je bio povezan za posetu komunističkog premijera Petrua Groze Blažu, 1946. godine, gde je prisustvovao liturgiji: Kad je Petru Groza došao u Blaž susreo se sa našim biskupom Sučuom i sa pravoslavnim mitropolitom Sibijua Nikolajem Balanom. Zajedno su išli na Polje Slobode (Câmpia Libertăţii) gde je mitropolit Balan pozvao grkokatolike da prekinu odnose sa Rimom i da se vrate crkvi predaka, to jest pravoslavlju. Zatim je hteo da govori i biskup Suču, da bi protestovao, ali nisu ga ostavili.
Posle ove epizode usledili su teško zamisljivi progoni grkokatoličkih sveštenika i vernika. Grkokatolički sveštenik Nikolaje Lupea smatra da je Pravoslavna crkva doprinela velikoj nepravdi koja je učinjena Grkokatoličkoj crkvi: Počeli su da hapse seoske sveštenike i da ih dovode na saslušanje u tadašnjoj Službi bezbednosti «Sekuritatea», gde im je zatraženo da predju na pravoslavlje. Neki su podlegli, drugi su izdržali, a ove poslednje Sekuritatea je zapretila da će ih baciti u zatvor, a njihovu decu izbaciti iz škola. Želim da naglasim da je tadašnja komunistička vlada zabranila našu crkvu u saradnji sa rukovodstvom Pravoslavne crkve. Jer, mitropolit Sibijua Balan je u jednom govoru rekao da neće naći svoj mir, ako Grkokatolička crkva neće biti zabranjena, to jest raspuštena, vraćena, kako su oni rekli, crkvi predaka.»
Jedna od velikih nepravda istorije Rumunije popravljena je 31. decembra 1989. godine, odmah posle Revolucije, kada je Grkokatolička crkva oživela.
