Generacija promena u 19. veku (08.02.2021)

Ideja o modernizaciji na rumunskom prostoru pojavila se posle 1770. godina u pismima rumunskih boljara Rusiji i Austriji, nakon čega je usledila materijalizacija prve 1822. Te godine, Osmansko carstvo, nakon pobune koju je vodio Tudor Vladimiresku 1821., fanariotske vladare je zamenilo vladarima iz redova velikog lokalnog plemstva. Bila je to prva pobeda, kojoj ce uslediti i druge. U prvoj polovini 19. veka, do 1859. godine, kada će se Moldova i Vlaška ujediniti i formirati Rumuniju, dve generacije Rumuna će težiti modernizaciji zemlje. To su generacija 1820-ih, koja je otvorila vrata reformama, i generacija 1840-ih, koja je pokrenula revoluciju 1848. Generacija 1820-ih bila je ona koja je formirana u duhu istočne kulture u kojoj je osmanski kulturni model je bio dominantan. Za reformističke ideje na Zapadu saznala je preko doušnika i raznih putnika. Generacija 1840-ih bila je generacija mlade boljarske dece koja su uglavnom studirala u Francuskoj, Nemačkoj i Italiji i koja su na licu mesta uspostavila direktan kontakt sa onim što zapadna modernost znači. Vraćajući se kući, mladi bonžuristi“, kako ih je starija generacija često ismejavala, smislili su radikalan program transformacije rumunskih kneževina od onih pre njih.

Steliu Lambru, 08.02.2021, 11:36

Ideja o modernizaciji na rumunskom prostoru pojavila se posle 1770. godina u pismima rumunskih boljara Rusiji i Austriji, nakon čega je usledila materijalizacija prve 1822. Te godine, Osmansko carstvo, nakon pobune koju je vodio Tudor Vladimiresku 1821., fanariotske vladare je zamenilo vladarima iz redova velikog lokalnog plemstva. Bila je to prva pobeda, kojoj ce uslediti i druge. U prvoj polovini 19. veka, do 1859. godine, kada će se Moldova i Vlaška ujediniti i formirati Rumuniju, dve generacije Rumuna će težiti modernizaciji zemlje. To su generacija 1820-ih, koja je otvorila vrata reformama, i generacija 1840-ih, koja je pokrenula revoluciju 1848. Generacija 1820-ih bila je ona koja je formirana u duhu istočne kulture u kojoj je osmanski kulturni model je bio dominantan. Za reformističke ideje na Zapadu saznala je preko doušnika i raznih putnika. Generacija 1840-ih bila je generacija mlade boljarske dece koja su uglavnom studirala u Francuskoj, Nemačkoj i Italiji i koja su na licu mesta uspostavila direktan kontakt sa onim što zapadna modernost znači. Vraćajući se kući, mladi bonžuristi“, kako ih je starija generacija često ismejavala, smislili su radikalan program transformacije rumunskih kneževina od onih pre njih.

Istoričari koji su proučavali Rumuniju 19. veka razmišljali su o tadašnjim dubokim transformacijama kroz prizmu razlika između dve generacije. Nastavili su i čak primetili razvod između starih i mladih. Istoričar Alin Ćupala sa bukureštanskog Univerziteta jedan je od onih koja na taj način gleda na događaje tog doba. Ćupala smatra da se posle pobune Tudora Vladimireskua 1821. godine i uklanjanja fanariota iz rumunskih kneževina može govoriti o klicama pojave političkog društva na rumunskom prostoru: Posle povratka na režim domaćih gospodara 1822. godine, veliko rumunsko plemstvo je zapravo podeljeno u nekoliko grupa. Imamo grupu velikog plemstva vernog Rusiji i njenoj politici u Rumunskim Kneževinama i na Balkanu. Takođe imamo grupu velikog plemstva odanog suzerenskoj moći, Osmanskom carstvu i njegovim interesima na ovom području. Posle 1840. godine imamo novu generaciju boljara nižeg ili višeg čina, a uglavnom bili su mladi ljudi koji su studirali na Zapadu, koji će razviti novu ideju, novi politički projekat vezan za revoluciju 1848. godine, za ujedinjenje kneževina i modernizaciju rumunskog društva“.

Pojava rumunskog političkog društva je rezultat borbe obe generacije za slobodu izražavanja i ukidanje cenzure. Međutim, ona je takodje označila i razlikovanje onih koji su se bavili politikom i često je razlikovanje napravljeno na bazi pripadnosti jednoj generaciji. Razlikovanje generacija značilo je i razlikovanje po polu, jer su žene mnogo spremnije za promene od muškaraca. Istoričar Alin Ćupala ističe: U onoj epohi moglo se govoriti o dva raskola, s jedne strane između supružnika na nivou para, između muškaraca i žena. Mnogo puta muškarci ostaju vezani za orijentalni kulturni model, dok žene imaju više hrabrosti i mali korak ka modernizmu čine mnogo ranije i jasnije. One se više kreću ka zapadnom kulturnom modelu. Drugi raskol, koji je vrlo jasno vidi pretežno istovremeno sa pojavom generacije 1848. godine, jeste onaj između roditelja i dece. Mladi ljudi, nova generacija, ona koja se školovala na univerzitetima u Francuskoj i Nemačkoj, vraćaju se kući sa novim idejama, sa željom da promene situaciju “.

Naizgled beznačajna oblast odigrala je glavnu ulogu u ograničavanju vrednosti starijih od vrednosti mladih, a ovu oblast mnogi ljudi smatraju neozbiljnom: to je moda. Odeća, obuća i nakit kojima su pridodavani muzički i književni ukusi i salonske igre su doprineli promeni mentaliteta Rumuna. Ikonografski izvori jasno pokazuju koliko je jaka bila generacijska razlika. Na slikama naslikanim u doba u kojem su prikazani portreti boljara sa suprugama uočavaju se dva gotovo dijametralno suprotna sveta. Muževi odeveni u orijentalnu odeću kontrastiraju sa svojim ženama čija je odeća bila po poslednjoj pariškoj modi. Istoričar Alin Ćupala nudi nam detalje: U Bukureštu postoji veoma lep spomenik, ali nažalost često prolazimo pored njega nehajno. To je spomenik porodice Golesku u blizini Severne Železničke stanice gde vidimo Dinikua Goleskua- oca odevenog u orijentalnu odeću, koju će fanarioti ovde doneti početkom 18. veka. Diniku Golesku okružen je bistama svoja četiri sina, budućih revolucionara, sva četvorica odevena u zapadnjačke odeće, po nemačkoj“ modi. Ovaj spomenik prikazuje nam sliku raskola koji smo pomenuli i, konačno, sliku transformacije društva u Moldovi i Vlaškoj u prvoj polovini 19. veka“, rekao nam je istoričar Alin Ćupala sa bukureštanskog Univerziteta.

Pre više od 160 godina stvorena je moderna Rumunija, a za ispunjenje ovog cilja napore su uložile dve generacije, koje, iako su bile različite u mnogim pogledima, imale su isti cilj: modernizaciju.