Etnički suživot u Velikoj Rumuniji(23.10.2017)
Steliu Lambru, 23.10.2017, 16:06
1918 godine nova Rumunija je imala 28 % stanovnika koji su pripadali raznim manjiskim zadnicama sa kojima će većina biti u suživotu na osnovu postojećih zakona, ali I nekih starih veza. Duž polovine veka, odnosi većine sa manjinama u Rumuniju su prošli nažalost kroz sva moguća stanja kao posledica burne istorije 20 veka, najime od tolerancije do genocida. Razgovarali smo sa istoričarem Joanom Skurtuom o odnosima između rumunske većine I manjina u prvoj polovini 20 veka, tačnije do okončanja Drugog svetskog rata. Ti odnosi su bili uglavnom dobri sa nekoliko izuzetaka. Joan Skurtu govori u nastavku o okolnostima u kojima je sklopljen mir posle Prvog svetskog rata:
,, Na Mirovnoj konferenciji u Parizu od 1919-1920 godine pošlo se od ideje poštovanja nacionalnog principa, dakle da države koje su se formirale na ruševinama austrijskog i ruskog carstva budu nacionalne. Istovremeno, stvarnost je pokazala da nijedna država nije mogla biti etnički čista. Rumunija je imala u svojoj strukturi nacionalne manjine u manjem broju od naprimer Češkoslovačke, Poljske, Jugoslavije, susedne države sa velikim brojem pripadnika nacionalnih manjina. Ako govorimo o nasleđu treba da imamo u vidu stvarnost istoriskih evolucija. Duž vremena, na teritoriju sadašnje Rumunije, ali i one od 1918 godine nastanile su se razne manjine. U Dobruđi kolonizovani su turci, tatari i bugari od strane Otomanskog Carstva koji je upravljao ovom teritorijom od 1417 godine do 1878 godine. U Besarabiji, Rusko carstvo je kolonizovalo ruse, jevreje, ukrajince, bugare i gagauze. U Transilvaniji nastanili su se nemci sasi i mađari sekuji, u Bukovini nemci, jevreji i ukrajinci tako da se formirala jedna složena nacionalna struktura. Rumuni su na primer prihvatili da budu domaćin za manjine koje su podložene persekucijama u njhovim zemljama porekla, kao što je slučaj jevreja koji su podloženi persekucijama u Poljskoj i Rusiji. Postoji veliki broj nacionalnih manjina, ali nijedna nije imala ni 10% ukupnog broja žitelja zemlje. “
Jedna manjina oko koje su se pojavili sporovi je mađarska. Joan Skurtu odnosi se u nastavku na pitanje mađara iz Transilvanije koji su primili pravo da se opredele i poznati su pod nazivom optanci:
,,Optanci su ti žitelji Transilvanije koji na osnovu Trijanonoskog sporazuma su primili pravo da se opredele za mađarsko državljanstvo i koji su otišli u Mađarsku. Kao posledica ćinjenice da u Rumuniju je usvojen novi agrarni zakon kojim je oduzeto zemljište velikim posednicima i koje je podeljeno seljacima, naravno da su izgubili svoje posede i mađari, ali mora se reči da su većina vlasnika bili rumuni. Zemlište je podeljeno i mađarskim seljacima i rumunima, bugarima, rusima, ukrajinicima itd. Optanci su smatrali da se radi o nepravdi tako da su pozvali rumunsku državu na sud, i uz pomoč vlade iz Budimpešte žalili su se Društvu Naroda. Sve je to bilo samo agitacija mađarske vlade da bi se širila u evropskoj javnosti ideja da postoji pitanje Transilvanije koja je pripadala Rumuniji. Konvencijom iz Haga od 1932 godine utvrđeno je da optanci primaju obeštečenja od mađarske vlade iz dela kojeg je ova vlada trebala da isplati Rumuniji kao ratna obeštečenja. “
Druga manjina koja je bila izuzetak od pravila je bugarska. Joan Skurtu:
,,Posle Bukureštanskog sporazuma od 1913 godine na kraju Drugog balknaskog rata, Rumunija je anektirala 2 županije nazvane Kadrilater, gde su živeli mnogi bugari. U Kadrilateru nije postojala etnička većina, ni rumuni, ni bugari ni turci nisu bili većinski. Bugari su tražili ne samo Kadrilater, već i celu Dobružu i za to su iskoristili bugarske seljake. Istu propagandu je odviajala i Bugarska Komunistička Partija posredstvom III Internacionale gde je Gheorghi Dimitrov odigrao važnu ulogu. Postojala je veza između mađarskog i bugarskog revizionizma što se i dogodilo 1940 godine. I u slučaju mađara, kao i bugara i drugih manjina, rumunska država je obezbedila prava i slobodu izražavanja, kao i prisutstvo u Parlamentu.”
Jevrejska manjina je patila zbog političkog stanja u međuratno doba, sve do eksterminacije. Ipak, Joan Skurtu veruje da do sredine 30 godina odnosi između jevreja i rumuna su bili normalni:
,,Stavi se u prvom planu, preterano prema mom mišljenju da su postojali konflikti i pogromi. Ja to ne prihvatam i iz dokumenata ne proistiće da u međuratno doba su postojali konflikti između jevreja i rumuna. Istina je da posle 1934-35 godine na osnovu razvoja pokreta ekstremne desnice, naročito posle 1933 godine kada je Hitler preuzeo vlast, nacionalistički pokreti su se pojačali i imali su za cilj konsolidaciju rumunskog naroda i eliminaciju ostalih manjina tvrdeći se da Rumunija treba da pripada rumunima. Ono što se dogodilo posle 1940 godine više nije plod normalnih evolucija u rumunsko društvo. U doba vojno-legionarnog režima Antoneskua usvojene su mere protiv jevreja i to masovno. Došlo se do toga da se 1941 godine usvoje niz mera ćija je namera bila fizičko istrebljenje jevreja. Za to zaslužuje najveće osude vlada Antonesku, jer su jevreji iz Bukovine i Besarabije prenošeni u Transnistriju bez ikakvog opravdanja. “
Odnosi između rumunske većine i nacionalnih manjina u međuratnoj Rumuniji su bili normalni sa skretanjima u nekim slučajevima koji se mogu postaviti u sferi tragedija.
