Diplomatski odnosi Rumunija-Savezna Republika Nemačka
Pojava, posle 1945. godine, dve nemačke države na mapi Evrope bila je posledica dubokih neslaganja između Sjedinjenih Američkih Država, Velike Britanije i Sovjetskog Saveza oko budućnosti zemlje koja je izazvala strašni rat.
Marija Nenadić-Zurka и Steliu Lambru, 13.01.2025, 15:26
Pojava, posle 1945. godine, dve nemačke države na mapi Evrope bila je posledica dubokih neslaganja između Sjedinjenih Američkih Država, Velike Britanije i Sovjetskog Saveza oko budućnosti zemlje koja je izazvala strašni rat. Dve Nemačke, Zapadna i Istočna, gledale su jedna na drugu sa dubokim neprijateljstvom. Valter Halštajn, prvi predsednik Evropske ekonomske zajednice, dao je svoje ime doktrini po kojoj Savezna Republika Nemačka nije imala diplomatske odnose sa zemljama koje su priznale Nemačku Demokratsku Republiku. A zemlje koje su bile deo bloka, kroz solidarnost, nisu imale diplomatske odnose sa nemačkom državom u suprotnom bloku. Dakle, Rumunija, smeštena u komunističkom bloku, nije održavala odnose sa Saveznom Republikom Nemačkom.
Od druge polovine 1960-ih stvari će se promeniti. Godine 1967. Rumunija je uspela da uspostavi diplomatske odnose sa Zapadnom Nemačkom zbog promena u pristupu evropskim odnosima. Dve recipročne posete, ona rumunskog ministra inostranih poslova Korneliua Maneskua Saveznoj Republici Nemačkoj i ona ministra inostranih poslova Zapadne Nemačke Vilija Branta Bukureštu, postavile su temelje za približavanje. Godine 1994. Centar za usmenu istoriju Rumunske radiodifuzije intervjuisao je diplomatu Vasilea Šandrua, koji se sećao okvira u kome su se promene desile.
„Poseta vicekancelara Vilija Branta, koji je u to vreme bio i ministar spoljnih poslova, dogodila se u vreme nakon što je Rumunija uspostavila diplomatske odnose sa Saveznom Republikom Nemačkom. Kontekst je bio sledeći: u leto 1966. u Bukureštu je održan sastanak Političkog konsultativnog komiteta Varšavskog pakta. U dokumentu koji je tom prilikom usvojen, pokrenuta je ideja o sazivanju evropske konferencije o saradnji i bezbednosti u Evropi. Postojala je i odredba koja se zalagala za normalizaciju odnosa sa obe nemačke države. U duhu ovog dokumenta, Rumunija je inicirala uspostavljanje normalnih diplomatskih odnosa sa Saveznom Republikom Nemačkom, čineći to sa svojih pozicija, sopstvenom odlukom, bez ikakvih konsultacija sa svojim saveznicima. Naravno, to je izazvalo reakciju nezadovoljstva, posebno Sovjetskog Saveza i drugih država Varšavskog pakta, koje su tvrdile da je uspostavljanje odnosa sa Nemačkom trebalo da se izvrši kolektivnim aktom“.
Nova filozofija sudbine u Evropi je stoga dovela do resetovanja shvatanja.
„Inicijativa Rumunije naišla je na pozitivan odjek u Saveznoj Nemačkoj i početkom 1967. godine je došlo do akcije uspostavljanja diplomatskih odnosa. Ranije je Rumunija uspostavila zvanične konzularne i trgovinske odnose sa Zapadnom Nemačkom. Već smo imali komercijalno-konzularno predstavništvo u Kelnu. Sada je došlo vreme da se ti odnosi uzdignu na najviši nivo diplomatskih odnosa. Sa stanovišta Savezne Nemačke, uspostavljanje diplomatskih odnosa sa Rumunijom zapravo je značilo napuštanje Halštajnove doktrine, što je bio spektakularan korak, rekao bih, čak i u uslovima Hladnog rata u to vreme. Zapadna Nemačka je do tada imala veoma čvrst stav da ne uspostavlja nikakve odnose sa državama koje su imale odnose sa Demokratskom Republikom Nemačkom. Stav Savezne Republike Nemačke je bio da ne prizna postojanje druge nemačke države“.
Vasile Šandru je verovao da je lično angažovanje takođe u velikoj meri doprinelo stvaranju nove atmosfere.
„Vili Brant je otišao na primorje gde ga je primio Nikolae Čaušesku sa kojim je imao razgovor koji je trajao oko pet sati. Sa Nikolajem Čaušeskuom, razgovori su bili pretežno politički i odnosili su se ne samo na političku situaciju u Evropi, već i na partijske veze između komunističkih i socijalističkih partija. Kako je Vili Brant pristupio ovoj poseti? Došao je sa ženom i sinom Larsom, imao je dečaka koji je postao učesnik ovih levičarskih pokreta u Nemačkoj. Tako da je pitanju posete pristupio ne samo na političkom, već i na ličnom planu, kako bi se približio našoj zemlji. Gospođa Brant i njen sin imali su poseban program na moru. Imali su veoma interesantan program, bili su prezadovoljni posetom, mogli su da vide i neke rumunske folklorne nastupe i obišli kulturna mesta. Bila je to poseta sa programom koji je takođe pomogao u stvaranju imidža Rumunije“.
Komunistički dostojanstvenik i deo unutrašnjeg kruga, Pol Nikulesku-Mizil, 1997. je rekao da je, izvan optimizma sa kojim danas gledamo, dublji odnos bio komplikovan.
„Kada sam bio u zatvoru, slušao sam televizijski izveštaj Kornela Maneskua o tome kako su uspostavljeni diplomatski odnosi sa Saveznom Republikom Nemačkom. Rekao je da je otišao u Nemačku, da se sastao sa Brantom i Brant mu je rekao da uspostavimo diplomatske odnose, a onda su se rukovali i rekli da, slažemo se. Budimo ozbiljni. Znam kako su se uspostavljali ti odnosi, ja sam bio član Stalnog predsedništva. O ovom problemu se raspravljalo i ponovo se raspravljalo, kako to uraditi, kako doći do ove tačke, kako će reagovati Sovjeti, kako će reagovati ovi i oni, da li je dobro, šta ako nije dobro. Ovo je trajalo danima i danima. A kada je otišao, otišao je Manesku sa preciznim mandatom, da ode i sklopi diplomatske odnose sa Saveznom Republikom Nemačkom, nema druge opcije. Bio sam u delegacijama, bilo bi apsurdno reći drugačije. Bio sam u mnogim zvaničnim delegacijama. Imao sam mandat od kuće i ako to nije odgovaralo tamošnjoj situaciji, morao sam da se javim kući i tražim odobrenje“.
Godine 1967. Rumunija je bila druga zemlja u komunističkom bloku koja je uspostavila odnose sa Zapadnom Nemačkom, posle Sovjetskog Saveza. Bio je to diplomatski potez kojim su obnovljeni stari odnosi između rumunskog prostora i čitavog nemačkog prostora.
