100 godina rumunske patrijaršije
Rumunska pravoslavna crkva (BOR) 4. februara slavi vek od kada je postala patrijaršija.
Marija Nenadić-Zurka и Bogdan Matei, 04.02.2025, 12:27
Rumunska pravoslavna crkva (BOR) 4. februara slavi vek od kada je postala patrijaršija. Ideja o njenom podizanju na rang patrijaršije pojavila se nekoliko decenija ranije, nakon što je Rumunska pravoslavna crkva postao autokefalna, 1885. godine, ali se materijalizovala tek posle Velikog ujedinjenja 1918. godine, kada je brojao 14 miliona vernika i imao pet mitropolija i 18 eparhija u svom sastavu. Zatim, na kraju Prvog svetskog rata, pokrajine sa većinskim rumunskim stanovništvom koje su okupirale susedne multinacionalne imperije, carska i austrougarska, potpadaju pod vlast Bukurešta: Besarabija (istok), Bukovina (severoistok), Transilvanija (centar), Banat, Krišana i Maramureš (zapad). Pored zajedništva etničke pripadnosti, kulture i jezika, oni su bili vezani za Otadžbinu i kroz pretežno pravoslavnu veru. Akt o osnivanju Rumunske pravoslavne patrijaršije, pročitan na sednici Sinoda 4. februara 1925. godine i jednoglasno usvojen od strane njenih članova, kasnije je usvojen u Parlamentu. Istog meseca proglašen je zakon i statut o uređenju Rumunske pravoslavne crkve, po kome je mitropolit primas Miron Kristea postao patrijarh. Poslao je pisma obaveštenja Vaseljenskoj patrijaršiji i ostalim sestrinskim pravoslavnim crkvama. Vaseljenski patrijarh Vasilije III izdao je akt o priznanju Rumunske patrijaršije 30. jula 1925. godine, a ustoličenje Mirona Kriste za patrijarha izvršeno je 1. novembra iste godine.
Povodom stogodišnjice od svog osnivanja, Rumunska patrijaršija proglašava 16 novih svetitelja. Ima sveštenih lica i bogoslova koji su se posebno istakli po ispovedanju vere u vreme ateističkog komunističkog režima, koji je na vlast postavila okupatorska sovjetska vojska, i kroz čije su zatvore prošli. Tri od 16 su poreklom iz Besarabije, teritorije istočne Rumunije koju je 1940. pripojio Staljinistički Sovjetski Savez i na kojoj je osnovana sadašnja Republika Moldavija. Štaviše, Bukureštanska patrijaršija je ponovo aktivirala svoju Besarabsku mitropoliju 1992. godine, samo godinu dana nakon raspada SSSR-a, a brojni građani susedne republike pripadaju rumunskom pravoslavlju. Sinod podržava i osnivanje Rumunske pravoslavne crkve u susednoj Ukrajini, gde živi preko 400 hiljada sunarodnika, većinom u blizini granice, u severnoj Bukovini, severnoj i južnoj Besarabiji i regionu Herca. Milioni rumunskih pravoslavnih vernika su i u dijaspori na zapadu – Zapadnoj Evropi i Severnoj Americi – koje u svojim parohijama duhovno vode sveštenici iz zemlje.
Na poslednjem popisu stanovništva u Rumuniji, 2021. godine, versku pripadnost je izjasnilo skoro 16,4 miliona ljudi od ukupnog broja stanovnika. 85,3% njih se izjasnilo kao pravoslavno, 4,5% se izjasnilo kao rimokatolici, 3% reformisani, a 2,5% pentekostnici, 0,7% Rumuna se izjašnjava kao grkokatolici. 0,9% ispitanih se izjasnilo kao bez religije ili ateistima ili agnosticima.
