Ascultaţ RRI!

Ascultă Radio România Internațional Live

Frandza di enticlopedie armaneasca – Saracacean’il’i

Va va zburam tora seara, vruts ascultatori di saracaceanj, una lumachi di armanj tsi sh-u chiru limba. Istoritsli luyursescu ca aestu lucru, alasarea a limbaljei di dada, armaneasca sh-tritsearea la limba gartseasca s-featsi tu chirolu ali Amirariljie..

, 05.03.2015, 13:23

Va va zburam tora seara, vruts ascultatori di “saracaceanj”, una lumachi di armanj tsi sh-u chiru limba. Istoritsli luyursescu ca aestu lucru, alasarea a limbaljei di dada, armaneasca sh-tritsearea la limba gartseasca s-featsi tu chirolu ali Amirariljie Bizantina, candu armanjlji saracaceanj caftara apanghiu la autoritatsli bizantini ta sa-lj apara di turtsa. Tu atsea tsi mutreashti numa di saracacean cercetatorlji Th.Capidan sh-Tache Papahagi luyursescu ca ea yini di la hoara Siracu, dit Gartsie, tsi easti la sud di casabalu Ianina.



Tu prota giumitati a sec. 20 saracaceanjlji u tritsea primveara sh-veara tu Muntsalj Micikelj sh-toamna sh-iarna dipuna tu zonili di campu, deadun cu altsa armanj. Picurarlji grets la dzatsea prota vlahi saracaceanj, sh-dapoia mash saracaceanj. Tu textili populari saracaceanjlji singuri sa spun ca vlahi sh-tu tu cantitsli a lor elj li spun locurli pri iu urdina cu oili. Tu numir mari lj-aflam Saracaceanjlji tu Epir, iu multsa di elj danasira pi ninga horli iu baneadza armanjlji. Nomadismul a lor anchiseashti dit regiunea Zagori, iu avea multi hori armaneshti tsi tu chirolu a turtsalor avea numa Olah Kouli. Tu ahurhita a sec.19, urdinarea a lor cu oili fu ambudyiusita di ceatili a furlor arbineshi (1814) sh-ali ascheri anturtseasca (1821) tu chirolu ali revolutsii gartseasca. Saracaceanjlji eara araspandits tu zona di sud ali peninsula Balcanica.



Atselj di Tesalie agiungu tu Aspropotam sh-Casia, aproapea di casabalu Pertuli, Tricala, tu partea di sud estu a casabalui sh-Lujeshti, la nord-vestu di Kalabaca. Acarnania, tu campu, dipuna em di zona a Epirlui em di atsea a Aspropotamlui superior. Catse clima eara cama calda aclo ierna cu oili. Lj-aflam dapoia sh-la poilji a Muntilui Elimbu.Dupa protlu polim mondial lj-aflam tu zona a casabalui Grebini (Grebena) sh-ma diparti pi muntili Elimbu, ninga Vlaho Livadi, pi partea di cata sud sh-ninga Fteari sh-Milia , pi partea di catra nordu. Tu Machidunia gartseasca saracaceanjlji bana pi ninga casabadzlji Castoria, Florina sh-Ostrovo. Iarna elj sh-li purta cupiili di oi tu campurli di Halkidiki, catra Drama shi Serres. Tu Machidunia sarbeasca bana aproapea di Bituli, Skopie, Leskovats, Krushevats sh- tu alti locuri. Andaua familii bana sh-tu muntsalj dit sudlu ali Arbinishii, iu avea pashunj buni sh-chirolu eara cama caldu. Tu ahurhita a sec.20 avea vara 5000 di saracaceanj sh-tu Muntsali Rodopi, tu sudlu ali Varyarie.



Tu casabalu Serres dit nordul ali Gartsie ari un muzeu etnografic tsi u prezinta bana nomada a saracaceanjlor. Muzeulu easti tu una casa cu daua patomati. La nivelu di mpadi ari una biblioteca, spatsii di auditsii muzicali, sh-ti gioc. La protlu ari luyurii tsi u spun cultura sh-civilizatsia a saracaceanjlor. Ari aclo sh-una vatra, una sinii sh-vasi di bacari, tavadz, caldari, bargaci, ghiumi sh-alti ahtari. Tut aclo ari sh-una caliva cu vasi sh-halats ti adrarea di maxuli di lapti , cum sh-una tenda. Tu expozitsii ari sh-halats cu cari eara lucrata lana: arazboi, prisini, fusi, cicrichi sh-alti ahtari cum shi stranj muljireshti sh-barbateshti. Muzeulu etnografic a saracaceanjlor di Serres easti una alithea yishteari di spiritualitati balcanica cari apanghiseashti una parti di cultura sh-civilizatsia a saracaceanjlor.



Autor: Irina Paris Naum


Ghivasearea: Tascu Lala

Oaspiţ la microfonlu RRI Saturday, 19 October 2024

Interviu cu artistul Mircea-Valeriu Deaca, di arâzgâ armâneascâ

Reporter Taşcu Lala: “Vruţ ascultâtori, avem haraua s-lu avemu oaspi toraseara la microfonlu a emisiunillei pi armâneaşti di la RRI prof. dr....

Interviu cu artistul Mircea-Valeriu Deaca, di arâzgâ armâneascâ
Foto: pixabay.com
Oaspiţ la microfonlu RRI Tuesday, 11 June 2024

România – fenomeni meteo extremi

Tu ma multi zoni dit Românie s-feați tâmbihi, tu ahurhita a stâmânâllei, că va s-facâ cod aroș di tufani. Cantitâţ mări di apâ câdzu tu...

România – fenomeni meteo extremi
Foto: Alexas_Fotos / pixabay.com
Oaspiţ la microfonlu RRI Saturday, 08 June 2024

Stogurli di valutâ agiumsirâ tu unâ scarâ recordu

Stogurli di valutâ la Banca Naţionalâ a Românillei avea acutotalui cama di 65 miliardi di evradz tu inșita a meslui ți tricu di estan. Hâbarea...

Stogurli di valutâ agiumsirâ tu unâ scarâ recordu
Sursa foto: fb.com / Angel Tîlvăr
Oaspiţ la microfonlu RRI Saturday, 08 June 2024

UE ș-reghiunea ali Amari Lai

„Mutrearea strateghicâ a UE ti reghiunea ali Amari Lai lipsești s-hibâ ș-ti andruparea ti ațeali vâsilii dit reghiuni ți au piriclluri...

UE ș-reghiunea ali Amari Lai
Oaspiţ la microfonlu RRI Saturday, 08 June 2024

Terminal ti purtarea a yiptului câtâ câsâbălu Suceava

Nai ma marli terminal di purtari a yiptului ditu Evropa fu yiurtusit, tu bitisita a stâmânâllei ți tricu, tu partea di ncheari-apiritâ ali...

Terminal ti purtarea a yiptului câtâ câsâbălu Suceava
Oaspiţ la microfonlu RRI Monday, 20 May 2024

Spitalu regionalu la Cluj-Napoca

2024 va ta s’iasă tu migdani ca anlu a mărloru proiecte di infrastructură tru România. Să stihisi că anlu aestu s’hibă programati patru...

Spitalu regionalu la Cluj-Napoca
Oaspiţ la microfonlu RRI Thursday, 16 May 2024

România ş-Republica Moldova yiurtusirâ Dzuua ali Evropâ

Tu dzuua di 9 di mai, România yiurtusi deadun cu alanti craturi evropeani, Dzuua ali Evropâ, dedicatâ a irinillei ș-a unitatillei pi continentu....

România ş-Republica Moldova yiurtusirâ Dzuua ali Evropâ
Oaspiţ la microfonlu RRI Tuesday, 14 May 2024

Alidzeri ș-dezinformari

Comisia Evropeanâ ahurhi unâ campanie di informari a țetăţeñilor ti riscurli ligati di dezinformarea ş-manipularea a informaţiilor di câtrâ...

Alidzeri ș-dezinformari

Parteneri

Muzeul Național al Țăranului Român Muzeul Național al Țăranului Român
Liga Studentilor Romani din Strainatate - LSRS Liga Studentilor Romani din Strainatate - LSRS
Modernism | The Leading Romanian Art Magazine Online Modernism | The Leading Romanian Art Magazine Online
Institului European din România Institului European din România
Institutul Francez din România – Bucureşti Institutul Francez din România – Bucureşti
Muzeul Național de Artă al României Muzeul Național de Artă al României
Le petit Journal Le petit Journal
Radio Prague International Radio Prague International
Muzeul Național de Istorie a României Muzeul Național de Istorie a României
ARCUB ARCUB
Radio Canada International Radio Canada International
Muzeul Național al Satului „Dimitrie Gusti” Muzeul Național al Satului „Dimitrie Gusti”
SWI swissinfo.ch SWI swissinfo.ch
UBB Radio ONLINE UBB Radio ONLINE
Strona główna - English Section - polskieradio.pl Strona główna - English Section - polskieradio.pl
creart - Centrul de Creație Artă și Tradiție al Municipiului Bucuresti creart - Centrul de Creație Artă și Tradiție al Municipiului Bucuresti
italradio italradio
Institutul Confucius Institutul Confucius
BUCPRESS - știri din Cernăuți BUCPRESS - știri din Cernăuți

Suţati tu cari easti membru ili tu sutsâl'ie cu RRI

Euranet Plus Euranet Plus
AIB | the trade association for international broadcasters AIB | the trade association for international broadcasters
Digital Radio Mondiale Digital Radio Mondiale
News and current affairs from Germany and around the world News and current affairs from Germany and around the world
Comunità radiotelevisiva italofona Comunità radiotelevisiva italofona

Serviţii di difuzari si redifuzari

RADIOCOM RADIOCOM
Zeno Media - The Everything Audio Company Zeno Media - The Everything Audio Company