Agenda armaneasca 2015.06.23

Anunţ concursu RRI:

România Internațional, 23.06.2015, 22:03

Vruţ soţ, vă invităm să participaţ la un nou concurs cu premii, “Vacanţă acasă la Suveica a li Mama Ruţă”, organizat deadun cu colegil’i a noştri di la Radio România Antena Satelor, postul public destinat a lumil’ei di la hoarâ din România. Vahi mulţâ di dvs. aveţ vidzutâ filmul «Amélie» şi vă aduţiţ aminte di piticulu di grădină care circula” prin lume, şi pitriţea acasă fotografii di-tru locuri exotiţe a li Terra. Di-tru Ţara Făgăraşului, chentrul a Româniil’ei, acâţă calea şi chinesi un proiectu simplu şi ingenios, care faţe să si zbuarască în lume di hoara Mândra, di zona Făgăraş şi di România, Suveica (suvalniţa) a Mamei Ruţă”. Un obiectu casnic autentic, a unei persoană, Mama Ruţă, care nu si mata află printră noi, unâ suveică, piesa di lemnu folosită vârâoarâ ma ninte la războiulu di ţâseare, circulă di mai mulţâ an’i prin lume, dusă di oamin’i di aradă, ama şi di vedete, care u fotografiadză tru aţeale ma diferitile locuri. Mama Ruţă eara unâ mul’iare simplă, care şi-avu dori ca lemnul vecl’iu, cu care a lucră toată bana şi ţâsu, să fugă, sâ si ducă într-ună călătorie iniţiatică pi mapamond, tru loculu a l’ei. Nâ minduim să vă propunim un concurs pri-tru care să vă invităm să vizitaţ loculu di iu chinesi suveica, hoara Mândra, ama şi reghiunea Făgăraş, ca şi unâ altă zonă ahoria di aclo di apropea, Mărginimea Sibiului.

Ninte cu 10 an’i, unâ moaşe, ună bătrână di-tru hoara Mândra, judeţulu Braşov, si duţea tru lumea alantă după unâ bană di lucru tru arăzboiulu di ţâseare. Pi nângă zestra cusută trâ urmaşi, ea dăruiaşte, faţe doară, a cilimean’ilor, nipoţâlor şi strănipoţâlor, unâ suveică, unâ suvalniţâ. Isapea a liştei clironomie easte aestâ: apitrusitâ di gaileadz şi nivol’i, bătrâna nu avea reuşitâ să veadă lumea dinclo di Făgăraş; ea lasă a ţilor tineril’i dorulu şi dorinţa l’ei ni-împlinită tra sâ veadâ lumea. În semn di tim’ie trâ bana a l’ei exemplară, descendenţâl’i a Mamâl’ei Ruţă l’ia apofasea tra să poartă suveica pri-tru vâsilie şi s-u ducă pri-tru lumea ntreagă, împlininda, aşi, testamentul niscris a li mul’iare.

Ideea fu bâgatâ în mişcare di nipoata a l’ei, actriţa Alina Zară, care l’ia apofasea ca suveica să nu sta niţe unâ minutâ şi să hibâ purtată di oamin’i di diferite vârste şi profesii piste tut pri iu si duc. Până azâ, suveica si duse şi călători un milion di kilometri. Si duse tru gulagurile sovietiţe, în Australia, la Muntile Athos, la Alba Iulia (loculu iu si proclamă unirea a tutulor teritoriilor locuite preponderentu di români, la 1 Decembrie 1918), călători tru cutia a vioarâl’ei Stradivarius purtată di cunoscutulu violonist român Alexandru Tomescu, la Beijing, agiumse la poli şi la Ecuator. Pretutţido, transmise a lumil’ei un mesaj di pace şi di solidaritate în varliga a valorilor aţeale ma di preţ a omului.

Ună condiţie a călătoriil’ei a lui fu susţânirea a unor prezentări a Româniil’ei, în special a banâl’ei rurală românească, prezentări fapte hibă în cadrul a ambasadilor a Româniil’ei, hibă în timpul a unor evenimente culturale di referinţă. Faptul că reprezintă un simbol a zânăţâlor ancestrale şi a tradiţil’ei folclorică transformă suveica a Mamâl’ei Ruţă şi istorima a l’ei într-un vehicul di mare atracţie, cu ună puteare di persuasiune barim egală cu a unui discurs dispre muşuteţâle a Româniil’ei.

Vă invităm să urmăriţ emisiun’ile RRI, siteul www.rri.ro şi profilurile di Facebook, Twitter, Google+ şi LinkedIn, să răspundiţ corect la ndauâ întribări şi puteţ s-amintaţ. Concursul va sâ ţână până pi 15 iulie, data a poştâl’ei.

Mările Premii va sâ hibâ dauă sejururi trâ câte dauă persoane, di 8 (opt) dzâle, cazare 7 (şapte) nopţâ tru cameră dublă, cu pensiune completă, în perioada 1-8 septembrie 2015 în pensiun’i di-tru zona Făgăraş (Sâmbăta de Sus), jud. Braşov, şi di-tru Mărginimea Sibiului, jud. Sibiu. Un sejur trâ dauă persoane, într-ună cameră dublă, va sâ hibâ trâ ascultătoril’i RRI, al doilea sejur trâ publiculu a Antenâl’ei a Satelor. Ca di aradă va sâ hibâ ananghe să vă asiguripsiţ pi cont propriu transportul internaţional până tru România şi, ma că să hibă necesară, viza trâ România.

Concursul easte sponsorizat di SC SCORILO TURISM SRL şi easte organizat cu parteneri locali di-tru judeţele Braşov şi Sibiu.

Şi tora, întribările:

– Di iu chinesi sâ si ducâ Suveica a li Mama Ruţă” prin lume?

– Câţ kilometri parcurse suveica?

– Cum si cl’iamă zonile pi care va li viziteadă amintâtoril’i a Mărilor Premii?

– Numiţ 5 state sau locuri ahoria tru care s-are priimnată” suveica fudzită din România. Ca documentare puteţ să folosiţ blogulu a proiectului, http://suveicachicd10.blogspot.ro/, şi profilul Facebook al proiectului, https://www.facebook.com/pages/Suveica-Mamei-Ru%C5%A3a-%C3%AEn-jurul-lumii/360304274111765, ţi cara că suntu maşi în limba română.

Vă paraclasim să nâ scriiţ ţi vâ determină să participaţ la concursu şi câţe urmăriţ programile RRI on air sau tru mediul online.

Coordonatile a noastre: Radio România Internaţional, str. General Berthelot nr. 60-64, sector 1, Bucureşti, PO Box 111, cod 010165, fax 0040.21.319.05.62, e-mail: arom@rri.ro Puteţ să răspundiţ până la 15 alonar, data a poştâl’ei. Amintâtoril’i a Mărilor Premii va să hibâ anunţaţ curundu după bitisirea a concursului, trâ aveare chiro să-şi pregătească excursia în România. Succes! (Alecu Marciuc, Valentin Ţigău, Eugen Cojocariu)

*********************

Si alinci revista “Frăţia”, care u scoate suţata “Aromânii din Albania”, numirulu di meşl’i mai-cirişara. Easte cama multu ncl’inata va-s dzâţim a evenimentului di-ru anulu 1905, iradeaua data, la presiunea a statului român cu a cure câftare furâ de accord şi mările puteri europeane, pi 23 mai, di cătră sultanulu a Imperiului ottoman di atumţea, imperiu care si asparse la protulu polim mondial, di cara avea agiumtâ lânditulu a li Europâ. Tru iradeauâ si acroda ndrepturi a creştin’ilor aămăn’i dit imperiu. Dreptul la nviţâturâ si exercita ninca di pi la giumitatea a secolului XIX, ţi, atumţea cându si feaţe statulu cu numa România, numâ di la anulu 1862, si dişcl’isirâ tru Imperiul Otoman şi şcol’iuri româneşti, care sâ agiutâ armân’il’i sâ-şi cultivâ limba a lor romanicâ.

Tru revista Frăţia si prezintâ, cu text ama şi cu multe cadure, aduţirea aminte a luştui evenimentu.

Si spun şi dauâ cărţâ importante: traduţirea pi armâneaşte a cartil’ei a lu Weigand, “Aromânii”, tradusâ di Christian Bandu, şi cu ngrijirea di eiţie a li Mariana Bara.

Si prezintâ tru revistâ şi dicţionarulu arbuişescu-armânescu, a lu Dina Cuvata.

Easte prezentatâ şi unâ cronicâ a filmului artistico-documentar a lu Pero Ţaţa, “Cârvanea armâneascâ”.

Tru un altu articol simnat di Andon Hristo easte semnalatâ unâ poetâ armânâ, Sofia Zguri. Va-s aleadzim aestu articol:

Sofia Zguri poetesa a sentimentulor humane

Cartea a l’ei cu poezie bilingvâ “Ashtept soarli”

Ninti u am cunuscutâ poetesa la Festival ti Cultura armâneascâ “Costandin Belemace” Scopea.

Alepsi ndau poezie di a l’iei, li ascultai cu atentsie, ñ-loai hari cu nâsi, shi l’i dzâsh, câ tini poati sâ scriir mult ghini poezie pi armâneashti. E, ñ-dzâsi, ma nu shtiu ghini s-li scriir pi limba a nostâ, câ limba u shtiu ghini ti zburari. Scriirli cum shti, mini va s-li trec pi a nostâ scriirari.

Ashâ fetsi, sh-l’ea azâ avem cartea a l’iei ca unâ tumbâ cu bâbuchi tsi dishchid un mari suflit, un talent, unâ vreari ti limba di dadâ, ti ncherdul a nost cultural, unâ jl’ioatâ ninti ti vinitorul a nost.

Poezia ali Sofia Zguri spuni valoarili universale humane, cu art, sentiment, vreari, mintuer ahandoasi, figuratsion uidusit.

Di la titul “Ashtept soarli”, cai easti sh-prima poezie, s-veadi vrera a l’iei ti banâ, ti fântâna a baniei: SOARLI !

Cu aestâ opera Sofia, nâ spuni un semn, un model, câ cum omlu tsi ari vreari, poati s-facâ lucre ahtari ti etnia a lui, ni chidicatâ di tsi-vrei tsi l’i lundeashti tu banâ. Di aestâ poati s-dzitsem: Ia armâñi, cum poati s-lucrats !

Poeziili “Tatâñu”, “Portul di nveastâ”, “Chitarili a-li Curceuâ”, “Shamea”,

Poala:

… Mi mbeatâ primuveara, aprilu

Chireshlu, ñ-asunâ pi firidâ…

Ambâratsa a-Anlu Nou

Scântiliâ ecranul tora seara

Di mushata armânâ CristinâS-disfetsi tutâ primuveara

Puhizâ dultsi a-noastâ limbâ!

Zaharetsli

…Li tor tu zaharets atseli mutreriiTini nu ñ-u cunosht atsel tropCum ñ-li aruts ascumti li trecTu zaharets li tor sh-li mâcâm stog!

Nihiamâ ca Omar K’hajam

…Aestâ searâ mushatâ cu lunâ

Sh-cupili al K’hajam va s-li s-cot…

Va lu frâng zborlu t-si am datâ

S-mi mbetu, va s-beau cât s-pot!

******************************

Maca tru mai si feaţirâ 110 an’i di la iradeua (decretulu imperial) di-tru 1905, tru cirişar (19 cirişar) si feaţirâ 150 di la moartea a lu Evanghelie Zappa (1800-1865), armân di la care si acâţarâ, ică si feaţe turnare diznou la Giocurile olimpiţe di-tru antichitatea greacă. Giocurile, minduite că suntu unâ relicvă a li antichitate pagână tru imperiul roman, furâ interzise tru anulu 393, di cătră Tedodosie, carea avea proclamatâ creştinismul relighie di stat.

Evanghelie Zappa, amintat tru Gârţie, tru 1800, tru regiunea Epir di-tru imperiul otoman, aproapea di câsâbălu albanez Arghirocastro, castrul (roman) di argintu, vine şi si stabili tru România după anulu 1833, după eliberarea a li Gârţie di sum Imperiul Otoman. La sugestia a poetului Panaiotis Soutsos, Evagnhelie Zappa feaţe unâ ofertâ cătrâ vâsil’elu Otto ali Gârţie, Otto di Bavaria, ama si pare cu rădăţin’i di la dinastia a Comnenilor, di pi la anulu unâ m’il’e şi ţiva, tra-s da pâradz trâ organizarea diznou a Giocurilor Olimpiţe. Zappa eara atumţea tru 1856 cetaţean român, şi cu unâ mare aveare. Poate că Panaiotis Soutsos care eara dus unâ iame tru unâ reghiune istoricâ româneascâ, Transilvania, s-aibâ loatâ urneche di la Şcoala Ardeleanâ ţi câfta turnarea la limba şi rădăţin’ile romaniţe, el câfta nv’iarea diznou a culturâl’ei elinâ a li antichitate, unâ turlie di altâ “Virtus romana rediviva”, cum si dzâţea tru Şcopala ardeleană.

Un articol dispri Evanghelie Zappa easte scris di Puiu Bajdechi.

Audio –>