Agenda aromana 2013.10.21

Siptâmâna tricutâ, gioi, 17 sâmedru, aşi cum nâ informeadzâ colega a noastrâ Roxana Vasile, si feaţe un evenimentu ligat di radioulu di Bucureşti, RRI.

Hristu Steriu, 22.10.2013, 20:40

Reportajulu “Sighet – una nisie la frontieră” a colegilor a nostri di la Serviciul francez a RRI si numiră anamisa di programile finaliste a ţil’ei de-a 25-a ediţie a premiilor a Uniunil’ei Internaţionalâ di Radio şi Televiziune (URTI). Realizat di Ileana Ţăroi si Andrei Popov, reportajulu zburaşte dispre Sighet, di la frontiera di nordu a li Romanie, câsâbă multicultural si multiconfesional, cunoscut si trâ unâ di aţeale ma grealile zânăn’i comuniste, iu furâ încl’işi oamin’i politiţ si intelectuali ţi si opunea a reghimului represiv, di apitrusire. Premiile URTI furâ decernate pi 16, dicseara,, la Paris, dupa ţi jurizarea si feaţe la Bucuresti, la arhiusita aluştui mes luni, pi 14 sâmedru. Marile premiu URTI fu dat a unui program din Camerun. In concursu furâ 135 di programe. URTI, inhiintata tru 1949, are in componenta 66 di radiouri si televiziun’i di-tru 51 di state.

(Roxana Vasile)

*******

Hâbare (anunţu) trâ Dzua a Ascultâtorului:

Vruţ soţ şi priiatin’i,

Pi 1 di meslu brumar 2013 si fac împlin’i 85 di an’i di radiofonie românească. Unâ aniversare cu care nâ mârim pi care u evocăm cu ma multă ică ma puţână nostalghie şi care nâ determină să nâ bâgăm întribări dispri v’initor. Aniversarea easte unâ araste ca Radio România Internaţional să vă provoacâ, la ediţia di anlu aestu a «Dzuâl’ei a Ascultătorului », să raspundiţ la întribarea: “Care va sibâ v’initorulu a radioului trâ xinâtate?”

Di la momentile di arhiusitâ şi până azâ, radioulu fu supus a multor provocări, condiţionate ică di alâxerile produse în peisajul media, pricum arâspândirea a televiziunil’ei, dezvoltarea a posturilor private di radio, apariţia a Internetului şi, ma recentu, a reţealilor soţiale, hibâ că di progresulu tehnic, pricum dezvoltarea a modalităţilor di recepţie şi di transmisie. Ca răspunsu si alâxi producţia radio şi si alâxirâ conţânuturile radio. Emisia şi recepţia radio si modernizarâ.

Factori politiţ, alâxiri di reghim, polimuri au influentatâ misiunea a radiourilor şi emisiun’ile a lor, iara factori economiţ, pricum perioade di creaştire ică di criză economică, decisirâ, acsi cum ştim tuţ, asupra a numirului posturilor şi a emisiun’ilor. Posturile internationale au cunoscutâ arada di alante posturi di radio aeste evoluţii.

Aşima, vruţ ascultători, vă invităm să nâ spuniţ ică să nâ scriiţ cum minduiţ că va sâsi dezvoltâ tru an’il’i ţi v’in posturile di radio trâ xeane şi ţi astiptări aveţ di la eale! Cum va sibâ şi cât di mare va sibâ oferta globală a emisiun’ilor trâ xeane? Pi ţi căl’iuri va sâ si transmitâ aţeale ma multile emisiun’i internaţionale? Care va sibâ rolul a posturilor di radio internaţionale într-unâ lume tru care accesulu la informaţie easte tut ma lişor?

Aştiptăm cu mare interes răspunsurile a voastre la întribarea: “Care va sibâ v’initorulu a radioului trâ xeane?”. Aţeale mai interesantile 20 contributii va sibâ răspâltite cu premii.

Ca di aradâ, pi timel’lu a răspunsurilor a voastre va sâ realizăm «Dzua a Ascultătorului» la Radio România Internaţional, ţi va sibâ tru prima duminică a mesului brumar, pi 3 noiembriu anulu aestu. Aştiptăm răspunsurile hibâ că înreghistrat, ma că si aveţ dor să vă sunăm trâ înregistrare audio contribuţiile a dvs., hibâ că în scris, pri-tru e-mail, prin scrisori, pi faxu, pi Facebook sau directu pri-tru formularulu di răspunsu di pi site-ul RRI. Coordonatile a noastre suntu: Radio România Internaţional, str. General Berthelot nr. 60–64, sector 1, Bucureşti, PO Box 111, cod 010165, fax 00.40.21.319.05.62, e-mail arom@rri.ro. (Irina Adamescu, Eugen Cojocariu)

***********

Catră la giumitatea a mesului ţi him, tru dâlile 12-14 di sâmedru, la Viena loclu tru care la 1813 mihail Boiagi tipiusi unâ gramaticâ arm`neascâ, fu organizat un simpozion tru coordonarea a cercetătoruolui professor Tede Kahl.

Maca tru 1913, mira a farâl’ei armâneascâ, nâuntrul a chestiunil’ei orientalâ a Imperiului ottoman, si tâl’ia ca un nod Gordian pri-ru pacea di la Bucureşti, şi truplu balcanic di Continuum romanicum a popului armânescu si mpârţa cu năile sinure ca unâ rezonanţâ di polim la iradeaua di-tru 1905, trâ ndepturile a armân’lor, tru doi-trei an’i, Pericle Papahagi (1872-1943), care tru 1916 fu aleptu membru tru Academia Românâ, si mindui tru 1915 di tipusi diznou cartea di gramaticâ al mihail Boiagi scoasâ la 1813, tru capitala a Imperiului habsburghic, Viena, simbolul a cheadicâl’ei priste care imperiul otoman nu mata putu s-treacâ tra s-u cucereascâ Europa di-tru Ascâpitatâ. Cartea al Mihail Boiagi, Gramatiki romaniki itoi makedono-vlahiki, scirsâ pi limba greacâ şi pi limba a imperiului di Viena, limba ghimanâ. Obiectul a cartil’ei al Boiagi (aproximativ 1780-1828) eara limba română tru varietatea (tra-s lom termminologhia ali Matilde Caragiu Marioţeanu, di-tru dodecalogulu di-tru 1993, trâ idenetiatea a armân’ilor), varietatea balcanicâ a românâl’ei comunâ, denumitâ şi ca “makedono-vlahica”. Cartea aestâ fu editatâ şi ma ncoa tru 1988, la Freiburg, avânda un zbor a li Matilda Caragiu Marioţeanu (1927-2009), membru şi ea a li Academie Românâ, tru 2005, la 89 di an’i di cându fu aleptu academicican Pericle Papahagi, anteriorulu editor ali Gramaticâ al Boiagi.

Tru zborulu a l’ei la ediţia di-tru 1988, (unâ ediţie cu protu-zborlu a ministrului român a culturâl’ei, tru 1863, cându ministru eara armânlu Dimitrie Bolintineanu, avea işitâ şi anterior a nviţâmintuui romjânescu la sud di Dunâ arhiusit tru 1864) Matilda Caragiu Marioţeanu dzâţea: :”Gramatica alu Boiagi easti actulu di oficializari a unei limbâ a unui populu evropeanu, cari nu easti nitsi arbinisheascâ, nitsi gârtseascâ, nitsi sârbeascâ, nitsi nturtseascâ – unâ limbâ cari easti altutsiva, anamisa di-alanti limbi balcanitsi”. (încl’is citatulu)

Mihail Boiagi, tru anlu 1813, si înscria tru năulu cursu a li istorie, ţi pare că avea acâţatâ di la revoluţia francezâ, di la 1789. Canda unâ ligâturâ simbolicâ, paralela di câdeare a citadelilor, 1788 fu anlu a li traghedie a li Moscopole, anlu 1789, fu aţel a câdearil’ei a li Bastilie; ama avem şi unâ antitezâ, Bastilia eara simbolul a absolutismului francez şi a regalitatil’ei ludovicianâ – “statulu escu mine”, expresia ţi si alâxi tru noima a naţionalismilor tru Europa, şi si tricu la cultivarea a limbilor aşi cum li zbura populul.

Tru tut aţel an, 1813, tru unâ di ţările româneşti, Moldova, Gheoghe Asachi dişcl’ise nviţâmintul tru limba română, tru clasa di ingineri ţi el u dişcl’idea la Iaşi, capitala a li Moldova di atumţea. Gheorghe Asachi (1788-anlu ali câdeare ali Moscopole-1869) si ocupă di la aţea arhimâ, 1813, pânâ tru 1849, un an dupu revoluţia europeanâ, di la 1848, di organizarea a şcol’urilor în limba românâ tru Moldova, limba românâ ţi u înlocuia pi aţea greacâ.

Ama, va na turnam diz-nou siptamana ti vine.