Rezistența franceză tru România tru doilu polimu mondialu
România intră tru doilu polimu mondialu tru veara-a anlui 1941 după ţi tru 1940 avea traptă ună triplo arăkeari teritorială. Tru cirişaru 1940,Uniunea Sovietică arăkea Moldova anamisa di Prut și Nistru număsită Basarabia și Bucovina di Nordu. Tru august 1940, eara arada ali Ungarie s’arăkească ună parte a teritoriului românescu, giumitatea di nordu ali Transilvanie și Maramureșlu. Diapoa tru yismăciuni 1940 yinea treia dalgă a goadăllei cu arăkerli, Vărgăria aputrusea Dobrogea di sud i Cadrilaterlu. Criza ahăndusită cari vini diapoa dusi la avinarea di pi tronu a văsillelui Carol al II-lea și la instaurarea a dictaturăllii legionaro-antonescieană. Năulu regim u aşţă România cătă alianța cumăndusită di Germania nazisă și cătră polimlu contra ali SUA, Marii Britanii și Uniunillei Sovietiţi.
Steliu Lambru, 17.09.2021, 21:03
Surparea-a sistemului di tratati di irini di la bitisita-a primlui polimu mondial avu căbili si s’facă maş după ţi Franța, prota artizană a sistemlui di Versailles, avea cădzută tru cirişaru 1940. Surparea ali Franță nsimna arcarea ali Europă tru nai cama zñiipsitu polimu di până atumţea ţi avu dzăţ di miliuñi di mort și mări zñii materiale. Europa intra sumu control ali Germaniei naziste și va s’hiba ananghi di aproape 5 ani di eforturi militare susțănuti aţea turlie că regimul hitleristu s’hibă azvimtu.
Tru aţelli ani grei, născănţă oamini nu s-alăsara azvimţă. Cu tuti că tuti canda eara kiruti și alumta fără hăiri dinintea a unui adversar multu ma vărtosu, elli scoasiră tu migdani că ñiţli acțiuni pot s’agiungă s’hibă importante. Pirmitusearea a trei cetățeañi francezi mpliñi di curayiu, rezidență tru România, cari nu s-alăsară aputrusiţ di vitregia timpurilor nă easti spusă di istoriclu Oana Demetriadi di la Consiliul Național ti Studierea Arhivilor a aţillei di ma ninti Securitati. “Easti zborlu ti ună parei di cetățeni francezi cari tru România ţi s’ndridzea ti polimu apufusiră cu multu curayiu s’facă spionaj. Făţea spionaj tră Franța liberă, făţea spionaj tră englezi. Tru ţentrul a pirmitusearillei easti ună doamnă, Henriette Sümpt, ună franțuzoaică agiumtă cetățean român dupu ţi s’mărtă cu doi cetățeañi români, succesivu, stabilită tru România tru 1928. Ea vru s’facă ţiva tră văsilia allei cari avea simnată armistițiul cu Germania. Ea află un izvuru di legătură cu Special Opearations Executive di Istanbul și ahurheaşti s’lă pitreacă hăbări a englezilor di aclo. Nu ștea că aţelu izvuru eara viglleatu di Serviciul Special di Informații român.”
Henriette Sümpt eara secretară la biroulu ditu București a cunuscutăllei agenții di hăbări franceze Havas. Aproapea di ahurhita a polimlui, ahurhinda cu anlu 1940, ea ahurhi s’ufilisească bazili di date ali agenție tră s’da informații ti Franța și Marea Britanii. Ahurhi pritu aţea tra s’da informații ti minărli ali askeri germane ditu România: seamni militari, numiri di anmatriculare a vehiculiloru militare, tiplu di armament ţi ălu videa, traseele pi cari urdina trupele germane, numirlu a lor. Henriette Sümpt s’priimna pritu măhălălu Floreasca ditu București di iu putea s’veadă minărli a avioanilor germane di pe aeroportul Băneasa. Tutunăoară, ea urdină și tru altţă căsăbadz cum Galați, Râmnicu Sărat, Focșani, Bacău, Iași, Botoșani, tuti către sinurlu ditu apirita ali României.
Oana Demetriadi. “Ea, deadunu cu un ziaristu francez, Maurice Négre, aprăftăseaşti s’adară unu ñicu şingiru di spioni și s’pitreaca niscanti diseamni. Canda eara ti hazi. Eara niscănti frăndză, niscănti zărcădz, unu căţălacu, ună prici cari eara pănu tru soni seamnili ascumti a unitățloru militare germane dănăsiti tru România cari s’duţea pi frontul ditu Balcani și s’ndridzea s’ducă și cătă URSS.”
Ghini ma acțiunile a llei și a pareiillei nu arămân nividzuti. Va s’hiba ncllisa ti şcurtu kiro am ava s-aibă clemență. Oana Dimetriadi. “Tutăpareia fu aflată, membrilli a llei fura ncllişi, la insistențele a germanilor. Henriette fu prima arestată. La percheziție lli-aflară un material informativ. Agentul SSI cari u aresteadză u zuyrăpseaşti cu unu zboru: eara una mlleari mşeata , mintimena, cu un spirit di observație extraordinar, cu harea ti desenu, cari să spusi multu isihă tu oara tru cari fu ncllisa. S-feati ntrăoară un procesu, tru unu mesu tută afacerea fu bitisită. Maurice Négre fu eliberat tru ndoi meşi pritu intervenția a statlui francez, Henriette armas tru hăpsani. Tricu pritu ma multi hăpsăñi, maxusu prituhapsanea di mulleri di Mislea. Nicukirlli a llei, cari ma largu u tiñisea cu vrearea-lă u agiutarăs’adara memorii către conducătorul statlui și, pritu aestu, cătră văsillelu Mihai tră s’hiba grațiată. Ditu 10 ani di lucru cu zorea ălli si alăxi pideapsa ti unu anu di hăpsani și fu elibearată tu 22 di august 1944, fără niti ună ligătură cu ţi vrea s’faca a daua dzuua , tru 23 august 1944.”
Pirmitusearea a Henriettăllei Sümpt va s’ducă ma largu și după polimu. Agiumsi soră di caritate și maseuză la ţentrele di recuperari a sportivilor. Fu alăgată di Securitatea comunistă și caracterizărli fapti tie a di informatori suntu tru general pozitive. Tru 1959, la intervenția a treilui nicukiru român cari avea aprăftăsită s’fugă tru Franța și a soiillei a llei di aclo, ălli si deadi pașaportul și s-turna tu patridă. Pi ningă Henriette Sümpt și Maurice Négre lipseaşti s’hibă adusă aminti şi numa al Jean Paul Lenseigne, treilu jurnalistu francez ditu pareia mplina di curayiu cari ș-apără văsilia și căndăserli pănu di mardzină.
Autoru: Steliu Lambru
Armânipsearea: Taşcu Lala