Republica di Ploieşti

Pi 8 agustu 1870, la oara 4 dimneaţa, dauă organizaţii conspirative si întruniră la Ploieşti tra să declanşeadză planulu pri-tru care principele Carol di Hohenzollern-Sigmaringen să hibă detronat şi republica să hibă instaurată. Conspiratoril’i plănuia să ocupă telegrafulu şi ca armata şi populaţia a ndoi câsâbadz mai importanţâ să si solidarizeadză cu el’i. Grupurile di conspiratori, inspirate di liberal’il’i di stânga, sau ”aroşil’i”, eara cu chefea frâmtă di domnil’a a lu Carol şi di instabilitatea guvernamentală din perioada 1866, anulu în care aţista avea agiumtă pi tronulu a Româniil’ei, şi 1870. Nu ma puţân importantu fu şi polimulu anamisa di Franţa şi Ghirmănia declanşat pi 19 alonar 1870, polim ţi va să si bitisească pri-tru capitularea Franţâl’ei pi 10 mai 1871. Polimulu provocăă unâ chimată di simpatie trâ Franţa care si-are transformată într-unulu di antipatie trâ ghirmanulu Carol.

Steliu Lambru, 04.07.2016, 22:18

Ama lideril’i a conspiraţil’ei ezitară, nu avură curaj diunâoarâ tra să-şi bagă planulu tru practichie din cauza a ezitărilor a unor ofiţeri. Conspiratoril’i din Ploieşti conduşi di cătră v’initorulu gheneral Alexandru Candiano-Popescu m’earsiră ama ma diparte cu planulu a lor şi u ocupară prefectura şi telegrafulu. Dinintea a unei mulţime di ndauă m’il’e di oamin’i, Candiano-Popescu u proclamăă detronarea a lu Carol şi si autoproclamăă prefect a judeţului Prahova. După discursul a lu Candiano-Popescu, mulţimea apărn’i cătră ună unitate militară tra să si înarmeadză. La refuzulu a comandantului a unitatil’ei, mulţimea si îndriptă cătră încl’isoare şi eliberăt deţinuţâl’i. Acţiunea puciştilor si bitisi ama la şcurtu chiro după ţi şefulu a telegrafului di-tru câsâbălu Predeal u întrerupse/u dânâsi comunicarea cu Bucureştiul. Tru tut aţeauăşi seară, armata arestăt apropximativ 400 di suspecţâ şi pi politicianil’i liberali Ion C. Brătianu, Eugeniu Carada, Nicolae Golescu. Liderulu a ploieştean’ilor rebeli fu acâţat tru câsâbălu Buzău. Republica di la Ploieşti si bitisea după niţe ună dzuuă di funcţionare. 41 di conspiratori fură pitricuţ în giudicată ama fură achitaţ.

Ţi cara că fu un episod şcurtu şi intens, satirizat di scriitorulu Ion Luca Caragiale în piesa di teatru ”Conu’ Leonida faţă cu reacţiunea” şi tru nuvela ”Boborul”, Republica di la Ploieşti avu ama ună semnificaţie specială tru aşezarea a politicâl’ei românească pi fundamente stabile. Silvia Marton di la Facultatea di Ştiinţe Politiţe a Universitatil’ei din Bucureşti, creade că rebeliunea eara inevitabilă din cauza a dificultăţâlor di funcţionare pi care li avea statulu român. Ea dzâse: ”Totul era ninca posibil, totul eara dişcl’is, protagoniştil’i a republicâl’ei di la Ploieşti, Carol I, conservatoril’i, moderaţâl’i, diverşi alţâ liberali, toţ eara ninca la arhiusită şi avea senzaţia că totul eara tra să si construiască, să si facă, eara un voluntarismu care va să conducă la multe alte lucre criticabile. Vrea să construiască un parlament şi un reghim, eventual ună republică ama nu cu mare apofăsire. Barim vrea un reghim în care parlamentul să hibă important. Carol insuşi îşi căfta loculu, nu achicâsea ninca dip ghine ţi si fâţea. Brătianu eara multu convins di ţi făţea şi mutrea să domină toate guvernile în care intra. Conservatoril’i mutrea şi el’i să aibă un zbor trâ spuneare. Până tru sone tuţ, inclusiv foştil’i patrudzăţâoptişti, mai îmbitrâniţ, şi alţâl’i mai tineri, toţ eara multu vocali, multu convinşi di ideile a lor.”

U întribăm pi Silvia Marton care fură ideile principale care u animară Republica di la Ploieşti. Ea dzâse: ”Putem s-u mutrim goada di stat, bari aşi u încadrară acuzarea, ca pi ună formă di reacţiune contra a conservatorilor. Nu ahât trâ republică, mai mult contra a conservatorilor şi, eventual, contra a prusianului autohton Carol di Hohenzollern. Dauă caricaturi di-tru publicaţia Ghimpele (Schinulu), liberal radical, multu progresist, sunt sugestive trâ dimensiunea socială. Fu zborulu dispre ună reacţiune socială din partea protagoniştilor a republicâl’ei di la Ploieşti care vrea bitisita a privilegiilor. Vecl’il’i boieri eara, în principiu, di partea conservatorilor, Lascăr Catargiu eara un moderat. Vecl’il’i boieri îşi avea ţânută rolul politic, eara alepţâ şi xanaalepţâ, eara vizibili pi schena politică. Există ună sensibilitate multu socială, democrată. Termenulu democrat easte ufilisit tamam de el’i işişi, înseamnă bitisita a privilegiilor, a boierilor, ca singuril’i reprezentanţâ şi autori a li politică. Easte ună reacţiune a burgheziil’ei.”

Republica di la Ploieşti fu ună revizuire a atitudinilor a clasâl’ei politică faţă di stat, faţă di reforme, faţă di persoana suveranului. Silvia Marton dzâţe: ”Cuza eara tru bană, v’iu, ninca, exilat, ama easte aleptu în treie reprize tru naduă colegii. El renuunţă la mandate, pitreaţe scrisori elegante pri-tru care refuză să-şi l’ia mandatulu, pitreaţe scrisori elengate pri-tru care avea mulţan’ipsiită că fu votat. Ama paşoptiştil’i, liberalil’i, radicalil’i, aroşil’i” sunt adversaril’i a lu Cuza. Tuţ aţel’i aroşi bagă pi cicior di egalitate pi Cuza şi pi Carol ca domnu autoritar. Carol eara autoritar, loa decizii piste capulu a parlamentului, tut aşi cum Cuza avea negată dezbatirea. Carol avea agiumtă un nou Cuza şi eara inacceptabil. Liberalil’i cred că para multă puteare întru mâin’ile a executivului easte ună tendinţă periculoasă. Di-tru aestu punct di videare manifeestă tendinţe republicane, vor responsabilitatea a guvernului dinintea a parlamentului. Arhiusinda cu anulu 1870-1871 responsabilitatea guvernului agiundze acceptată şi acaţă să funcţioneadză multu mai ghine ama şi rolul a lu Carol va să si redefinească tru ndoi an’i, el va să facă şi disfacă guvernile.”

Democraţia română va să iasă ma consolidată după episodulu a ”republicâl’ei” ploieşteană, ultima heavră a faţiril’ei a statului român modernu democrat. După anulu 1870, România va să-şi obţână independenţa tru 1877-1878 şi va sa agiungă regat iar politica va să intră în cadrile a l’ei asiguripsinda stabilitatea şi buna guvernare a ţarâl’ei.

Autor: Steliu Lambru

Armânipsi: Hristu Steriu