Cremaţiunea în România

Unâ di ideile ţeale ma avangardistile trâ soţietatea conservatoare românească di-tru cireculu di ma nâpoi a secolului al 19-le fu incinerarea (ardirea) a morţâlor, în loculu a tradiţionalâl’ei înhumare (îngrupare tru ţarâ, tru loc). Ca iţe idee nauă, ea fu promovată ma multu di intelectuali, la arhiusitâ niavânda niţeunâ aderenţă tru arada a oamin’ilor di aradâ şi niţe barim tru aţel a elitilor tradiţionaliste. Cu chirolu, unâoarâ ţi agiumse ma cunoscut şi promovat din raţiun’i di igienă publică, cremaţionismul fu adoptat ca unâ variantă ma practică a înmormintaril’ei.

Steliu Lambru, 25.02.2014, 15:51

Unâoarâ cu ideea a incineraril’ei apar şi zboarâ nale tru limba română cum suntu cremaţiune şi cremaţionist. Nichifor Crainic, unulu di adversaril’i a cremaţiunil’ei din perioada interbelică, bagâ în circulaţie termenulu depreciativ cenuşar. Istoriculu Marius Rotar, preşedintile a Asociaţil’ei Cremaţionistâ Românâ, nâ fu ghid în istoria a cremaţionismului românescu pi care lu întribăm cându apare ideea în spaţiul românescu. El dzâse:

“Easte zborulu di a daua jumătate a secolului al 19-lea. Sigura că fu un model occidental ţo fu priluat şi în România. Aţel’i care susţânurâ eara membri a unei elitâ. Prota oarâ fu zborulu di doctori, care susţânurâ din considerente utilitariste ideea a cremaţiunil’ei. Are ndauâ personaje celebre, ţel ma cunoscutulu hiinda Constatin I. Istrati. Tru teza a lui di doctorat di-tru 1876, Îndipărtarea a cadavrilor, el susţâne în mod dişcl’is ideea a incineraril’ei. El va hibâ ministru di ndauâ ori, primar a Bucureştiului, şi va agiungâ preşedinte a Academiil’ei Românâ. Ca unâ încurunare a crezului a lui cremaţionistu, la moartea a lui di-tru 1918, va hibâ incinerat la crematoriul Pere Lachaise din Paris. Alţâ ndoi reprezentanţâ cunoscuţ ai cremaţionismului furâ directorulu a teatrului naţional din Iaşi Mihail Codreanu şi profesorulu universitar Constantin Tiron, tut di la Iaşi. Există unâ serie di diferenţe anamisa di Transilvania şi ţi si faţe în România, spaţiul transilvănean reacţioneadză la ahtări idei şi adoptă ma multu unâ abordare critică a cremaţiunil’ei. Interesantu easte că reacţia a Bâsearicâl’ei Ortodoxâ Românâ până la protulu polim mondial nu fu extrem di violentă. Tâş tru 1900 apare unâ serie di articole ligate di incinerare în Revista Teologică şi în revista Bâsearica Ortodoxă Română. Până tru 1914, ideea cremaţionistă fu unâ externă a spaţiului românescu, şi aoa nu există un crematoriu.”

Construirea a crematoriului uman Cenuşa la Bucureşti, tru 1928, înseamnă unâ creaştire a adepţâlor a cremaţionismului. Ama Marius Rotar spune că aţel’i care avea aestă opţiune nu avea neapărat opţiun’i ateiste i anticreştine. El dzâse: “Aţea ţi easte interesantu easte faptul că în România ţel’i care susţânurâ ideea a cremaţiunil’ei nu si declararât ca hiinda contra a creştinismului ică atei ică liber cugetători, cu excepţia a lu Constantin Tiron di la Iaşi. Cremaţioniştil’i român’i furâ nişte idealişti, el’i nu si minduirâ că Bâsearica Ortodoxă Română va reacţioneadzâ cu ahâtâ sirţâl’e. În perioada interbelică profilul a cremaţionistului nu suferă mări modificări, cu excepţia a faptului că arada di membril’I a elitâl’ei apar şi alţâi adepţâ cu aestâ minduitâ di-tru clasa soţialâ inferioarâ.”

Cu ţi dificultăţ si confrunta cremaţioniştil’i român’i? Marius Rotar dzâţe:

“Fu zborulu di griutăţile financiare. Construirea a crematoriului Cenuşa şi ideea cremaţionistă nu vrea s-agiundzea niţiunâoarâ unâ realitate ma că si nu avea existatâ agiutorulu directu a Primăriil’ei a Capitalâl’ei. Furâ barim ţinţe primari care susţânurâ ideea, ţel ma cunoscutulu hiinda Ion Costinescu, care agiundze şi ministru a sănătatil’ei. Fu preşedinte a Soţietatil’ei Cenuşa. Interesulu fu unulu utilitar în sensul în care si dorea incinerarea cadavrilor a persoanilor decedate şi nirevendicate di niţiun om, cama multu di vagabondzâ şi mardzinal’i. Există şi cazuri în care furâ incineraţ şi cilimean’i, menţionate în revista Flacăra Sacră şi tru reghistrile di la crematoriul Cenuşa.”

Tut di la Marius Rotar aflăm ţi si feaţe după bitisita a doilui polimi mondial, care dzâse:

“După 1945, mişcarea (minduita) cremaţionistă din România l’ia unâ greauâ goadâ în sensul că revista a cremaţioniştilor român’i, Flacăra Sacră, nu mata apare. Nu si constată unâ creaştire mare a popularitatil’ei a li ideie, cifrile variadză di la 248 di incinerări, tru 1928, la 552 tru 1947. Zburâm cu tute aestea di un procentu scădzut, şi în perioada interbelică şi după doilu polimi mondial, ca vârâ zero virgulă ţiva la sută. Instaurarea a comunismului tru România nu generă creaştirea a numirului a incinerărilor, din contra, numirulu scădzu. Tru anulu 1953 si înreghistreadză 260 di incinerări. Ideea a omului di tip nău şi tută istorima care existâ cu cremaţiunea care fu ndrupâtâ directu di comunişti nu si confirmâ pri-tru statistiţ. Trâş tru an’il’i 1970 acaţâ să crească nâheam câte nâheamâ numirulu a incinerărilor şi si agiundze la un apogeu tru an’il’i 1980. Ama aesta si explică şi pri-tru creaştirea a populaţil’ei a Bucureştiului tru aţea perioadă.”

Pi lista a român’ilor care aleapsirâ incinerarea ca alternativă la înhumare (bâgare tru ţarâ) si aflâ nume celebre: istoricul a relighiilor Mircea Eliade şi dischipolul a lui Ioan Petru Culianu, criticulu literar Matei Călinescu, jurnalistul Felix Aderca, istoriculu Adolf Armbruster, cântătoarea Doina Badea, actriţa Clody Bertola, politologulu Silviu Brucan, lingvistulu Theodor Capidan, reghizorulu Sergiu Nicolaescu. Cremaţiunea arămase ninca unâ practică controversată şi redusă ca pondere, ea ţânânda strictu di convindzirile şi aleadzirea a individului.