Holocaust

Pi 27 gh’inar 1945, trupile sovietiţe care îl’i pindzea pi hitlerişti(l’i) năpoi, cătră Ghirmănie, agiumsiră la Oswiecim, ună localitate poloneză puţân cunoscută. Aclo au descoperită un câmpu thiriu, multu mare, învarligat di tele schinată şi foişoare di pază, stive di cadavre di oamin’i, cuptoare şi săl’iuri di gazare în masă. Eara Auschwitz-Birkenau, ţel mai marile lagăr a li moarte edificat di nazişti. Ororile descoperite aoaţe arhiusiră să hibă cunoscute şi dezvăluite, iara 60 di an’i ma târdziu, tru 2005, Organizaţia Naţiunilor Unite are adoptată rezoluţia care proclama data di 27 gh’inar trâ DZuuă Internaţională di Comemorare a Victimilor a Holocaustului. Holocaust, după numa inspirată di-tru greaca veacl’e, sau Shoah, după termenulu evreiescu, si referă la înhiurătorulu şi tr puvrie genocid derulat sistematic di cătră nazişti, cama multu în perioada a doilui Polim Mondial. La treie cirecuri di secol di la aţel chiro, cunoaştim aproape totul, tutâ isapea dispre politica nazistă di exterminare care vâtâmă priste 11 milioane di oamin’i şi nu easte ici ţiva di ţi avem aflată care să nu nă umlă di puvrie.

Marius Tiţa, 31.01.2016, 22:18

Evreil’i fură supuşi sistematic a persecuţiilor şi a li uţidire vătămare în lagăre di cătră nazişti, şi si apreciadză că piste 6 milioane di el’i au cădzută victime a Holocaustului. Populaţia roma, ghifţâl’i, di-tru Ghirmanie şi ţările ocupate di armata ghirmană fu supusă, şi ea, a procesului di exterminare, arada di polonezi şi alte popoare (mileţ) di orighine slavă, di prizonieril’i sovietiţ, di comunişti, di homosexuali, di membri a cultului Martoril’i a lu Iehova, di oamin’i cu probleme mentale şi fiziţe. Easte zborulu di grupuri minoritare di-tru diferite puncte di vedere a cure ideologhia criminală fascistă nu lă didea niţe macarim dreptul la bană. Contra a lor fură silighite ca di-tru zingire tute forţile a persecuţil’ei şi eliminaril’ei fizică, inclusiv abominabilile lagăre di concentrare, iu oamin’il’i eara aduşi maşi di cu scupolu tra s-lâ si l’ia bana. Aţeale fapte tru aţiste lagăre trec di iţe poate să-şi imaghienadză ună minte lăndzidă, iara mărturiile suntu greu s-li strâxeşţă. Pi nângă asasinarea în masă, pri-tru diferite metode, cama multu pri-tru gazare, în lagările naziste si practica tortura, tirănipsirea di iţe turlile şi ună gamă trâ puvrie di experiemente medicale, crime contra a tut ţi înseamnă omenirea şi societatea umană. Pi nângă DZuua Internaţională di Comemorare a Victimilor a Holocaustului, în România si marcheadză şi 9 sâmedru, declarată di autorităţâle di la Bucureşti, nincă di-tru 2004, Dzuuă Naţională di Comemorare a Holocaustului.

Un traghic evenimentu istoric si află şi la baza a liştei opţiune. Pi 9 sâmedru 1941 arhiusi deportarea evreilor din România tru Transnistria. Ţi cara că România din perioada a Doilui Polim Mondial fu, la arhiusită, un aliat a li Ghirmanie nazistă, evreil’i din România nu fură pitricuţ în lagările ghirmane di pi teritoriul ocupat a li Polonie. Pi di altă parte, autorităţâle maghiare hortyste pitricură tru aţiste lagăre evrei di-tru nordul a Transilvanil’ei, teritoriul românesc tricut cu forţa la Ungaria, tru 1940. Tru 1941, România u acâţă deportarea evreilor şi a ghifţâlor în partea a l’ei di Est, dinclo di arâulu Nistru, iu arhiusea Uniunea Sovietică. Nu si-are practicată gazarea deportaţălor, ca tru lagările naziste, ama condiţiile di transport şi di bană din Transnistria si păltiră cu multă suferinţă şi m’il’e di morţă, evrei şi ghifţă deportaţ di pi teritoriul a Româniil’ei. Dispre Holocaust lipseaşte sâ zburâm în permanenţă tra s-him siguri că omenirea are înviţată di-tru aestă isape trâ puvrie, că achicâsi nibunil’ia faptă şi iţe repetare macarim a unor ahtări minduite să hibă exclusă. Ma multu că istoria postbelică nu easte cu elipse di nale şi trâ niachicâsire probe di rasismu, politiţ genocidare şi crime în masă. Comemorarea Holocaustului nâ-l’i aduţe aminte şi pi aţel’i care, bărbaţ, mul’eri şi cilimean’i, tiniri şi auşi, fură jertifiţ, fură fapţâ curbane pi altare zurle şi fură vâtâmaţ maşi di aform’ia că bnară. Să li mutrim tute aţistea prin-tru lentila eternă a unei lacrimă uminească. (Marius Tiţa)

Armanipsi: Hristu Steriu