Oradea

Astăndzâ m’eardzim tru nord-vestul a ţarâl’ei, la Oradea, la maşi 20 kilometri di graniţa cu Ungaria, la unâ distanţă aproapea egală faţă di Viena, Praga sau Bucureşti. Oradea fu şi arămase câsâbǎ cosmopolit, cu unâ populaţie eterogenă, cu unâ mare varietate culturală şi relighioasă.

Ana-Maria Cononovici, 27.09.2014, 22:00

Di secole, Oradea easte un importantu chentru cultural şi comercial. Câsâbǎlu fu atestat documentar tru anulu 1113, iara ţitatea, a cure vestighii şi toarâ pot sibâ vidzute şi astăndzâ, apare menţionată trâ prota oară tru anulu 1241. De-a lungul a Evului Mediu, aesta fu un dialethea mozaic etnic: români, maghiari, austriaţ, slovaţ, evrei, ruteni şi turţâ.

Lu invitǎ arada di noi pi Mircea Oaie, director executiv în Primăria a Municipiului Oradea, să nâ spună câţe merită să vizităm aţist câsâbǎ tru aestă perioadă:

“Cu siguranţă, Oradea în prezentu easte un câsâbǎ ţi atradze turişti, dată hiinda reabilitarea a chentrului istoric. Aoaţe intrâ şi Ţitatea Oradea care fu reabilitată în sensul a prezentaril’ei a li istorie a l’ei. Tutunâoarâ him în faza în care, arhiusinda di-tru data di 20 agheazmǎciune, pi raza a municipiului are loc Festivalul internaţional di teatru şcurtu di la Oradea. Iara tru data di 3 a sâmedrului, până tru 12 a sâmedrului, cându easte dzuua a câsâbǎlui, va sâ avem manifestări şi evenimente dedicate a Dzuuâl’ei a câsbǎlui.”

Nu puteţ să v duţiţ la Oradea, fără să vizitaţ Catedrala “Adorm’irea a li Maica Domnului” sau Bâsearica cu lună, cum mata fu denumită. Bâsearica cu lună easte unâ realizare arhitectonică în stil baroc, di-tru 1784-1790, interesantă pri-tru turnul a lui tru cipitulu a cure si află unâ sferă, care, printr-un mecanismu executat di cătrǎ ceasornicarulu Georg Rueppe, indică fazile a lunâl’ei. Mecanismulu easte şi azâ în stare di funcţionare.

Tutunâoarâ, nu puteţ sâ rataţ Catedrala Romano-Catolică, care easte ţea ma marea bâsearică în stil baroc din România. Fu anălţată în perioada 1750-1780 şi atradze pri-tru masivitatea a l’ei şi pri-tru muşuteaţa a decoraţiun’ilor interioare. Şirul (Bairulu) Canoniţilor easte unâ altă construcţie în stil baroc, anălţată tru 1773, avânda la faţadă un coridor lungu di 100 m ţi are 25 di arcade susţânute di piloni, di sturi cu secţiune pătratică. Palatulu Baroc fu destinat sibâ sediul a Episcopiei Romano-Catolice di Oradea. Easte un palat în forma di U, mutat pi treie nivele şi bitisit cu un acoperǎmintu frâmtu, specific a barocului austriac. Cheatra di temelie îl’i fu bâgatâ tru 1762, iara constucţia a lui ţânu 15 an’i. Palatulu Baroc, Bazilica Sf. Maria şi Şirul Canoniţilor reprezintă ţel mai importantul complexu baroc din România, pricum şi unulu di aţeale mai reprezentativile a li Europâ.

Un altu edificiu di interes în Oradea easte casa a teatrului di stat. Arhiusitâ tru 1899, casa a teatrului easte unâ di ţeale mai reuşitile exemple a eclectismului în Oradea. Faţada principală easte neoclasică, cu coloane cu capiteluri care susţân un fronton triunghiular decorat cu basoreliefuri.

Arhiusita a secolului XX aduţe un stil nǎu la Oradea, diferit di aţeale academiţe, şi alasâ loc a orighinalitatil’ei, şi anume, stilul Secession. Unâ ahtare casǎ easte pǎlateal Vulturulu Negru, care tora apânghiseaşte hotelul cu tut aţeauǎşi numâ. Tut atumţea fu construit Palatulu Apollo – actualul magazin Unic, construcţie realizată în stilul Secession Berlinez, cu decoraţii ţi aduc aminte stilul Empire.

Oradea vă invită într-unâ atmosferă în care tricutulu bâneadzâ tru tut aţeluşi chiro cu prezentul. Tru ţi mutreaşte cazarea, nu va sâ aveţ probleme ţi s-vâ ncheadicâ. Oradea are multe hoteluri clasificate cu treie, patru şi ninca şi ţinţe steale, pricum şi numiroase pensiun’i agroturistiţe, tru locurile di nvarliga.

Lu întribǎm pi interlocutorulu a nostru ţi surprize nâ si ndreg în cadrul a Festivalului Toamnă Orădeană, şi el nâ dzâse:

“Di aţek’i care va sibâ prezenţâ la Oradea trâ a susţinire concerte, amintim formaţia Mezzoforte di-tru Islanda, tutunâoarâ din Ungaria va sibâ prezentu Brody Ianos şi Pasărea Colibri, cu invitatulu special, Dan Andrei Aldea, care nu mata fu vinit în România şi si toarnâ după 33 di an’i la Oradea, pi schenă. Tutunâoarâ, suntu evenimentile care va sâ si facâ în Parcul 1 Decembrie, parcu semnificativ trâ Oradea pri-tru dimensiunea şi poziţionarea chentrale. Pi 11 octombrie va sâ mata hibâ prezente la Oradea patru di formaţiile militare di la Constanţa, Bucureşti, Bistriţa şi Oradea, care va sâ susţânǎ trâ prota oarâ aoaţe un Festival a li muzicâ militarǎ, unâ nǎutate trâ Oradea. Iara tru 12 octombrie va sâ concerteadzâa Culture Beat, formaţie cunoscută a an’ilor 90. Întrǎ festivalurile pi care noi li organizăm, va sibâ Pânâgh’irulu a pălincalilor (ţi adarâ rǎchie), va sibâ Festivalul di v’in. Vă aştiptăm la Oradea, în speranţa că va sâ descoperiţ un câsâbǎ nǎu, un câsâbǎ mai v’iu, un câsâbǎ tru care să vă simţiţ şi duchiţ canda ca acasă.”

Fără sǎ impresioneadzâ pri-tru opulenţă, Oradea si remarcâ pri-tru muşuteaţâ, iara hotelurile, cafineadzâl’i şi restaurantile di ţea ma buna calitate di aoaţe vă aşteaptă să lâ călcaţ pragulu.