Comuniştil’i români ninti di comunismu
Ninti di instaurarea a regimlui comunistu sum aputrusearea sovetică, adepţal’ii ali ideologie comunista eara lugursiţ idealişti. Aca eara ca mardzina, el’i isira tru vidiala di furn’ia a radicalismului ti urnekea pripusa. Tru România, ideile comuniste avura una audienţă limitată, iar atumtea cându comunismul agiumsi la puteari tru Rusia, eali agiumsira nica si ma di mardzina.
Steliu Lambru, 16.08.2015, 18:46
Ninti di instaurarea a regimlui comunistu sum aputrusearea sovetică, adepţal’ii ali ideologie comunista eara lugursiţ idealişti. Aca eara ca mardzina, el’i isira tru vidiala di furn’ia a radicalismului ti urnekea pripusa. Tru România, ideile comuniste avura una audienţă limitată, iar atumtea cându comunismul agiumsi la puteari tru Rusia, eali agiumsira nica si ma di mardzina.
Rusia bolşevică agiumsi printipalu inamic ali Românie şi prit memoria a relaţiilor istoriti, ama şi prit politica di agresivitate promovată di Cominternu. Comuniştil’i români di dininte di comunismu fura lugursiţ ca hiindalui plăltiţ di URSS şi suspecţ di sentimente xeani di interesili a Româniil’ei.Istoriclu Adrian Cioroianu eara caplu a unlui volum di biografii a nascantor lideri comunişti români ninte di 1945, anlu tru cari aeşta u loara putearea. Numi ca Vasile Luca, Gheorghe Gheorghiu-Dij, Petre Constantinescu-Iaşi, Ana Pauker, Nicolae Ceauşescu, Petre Gheorghe reprezentara reperi importante a putearil’ei tru România anamisa di 1945 şi 1989.
”Tru proximitatea ali Uniunii Sovietica, numirlu a comuniştilor eara relativ n’icsurat, poati şi ca una xpresie a frixil’ei ti u avea aesti ţări di expansionismul arusescu. Cadealihea easti că şi aoa lipseasti s-hiba spusi nascanti hromi. Una fu situaţia tru România, iu partidlu comunistu fu interdzas căte dit 1924, alta fost situaţia tru Cehoslovacia, iu proletariatlu eara ma tru numir, avea una bază socială tra una politică di stânga nica şi ma la extrema stângă. Minduescu că elementul esenţial tru aestă perioadă easti să fatem ahoryea tru discursul public atea ti sa spuni ca aver timil’iusit pi documente şi multu di multu clişee cari urdină.
Cazlu românescu a comuniştilor ninti di comunismu pitreati ama la nandauâ n’il’i di oamin’i cari, dit una furn’e ica alta, pistipsea că aestă versiune a stângal’ei cari s-experimenta tru Uniunea Sovietică poati s-aiba un yinitor. Nu lipseasti s-cădem tru princa tra s-giudicam an’il’i 30 dit perspectiva la atea ti stim noi aza. Lipseasti s-aprukem idhea că aşi cum s-fati şi la extrema dreaptă, vedz cazlu leigonar, iu mulţa tiniri di calitate fura amintaţ di legionarismu, şi tru cazlu a comunismului una singir di oamin’i, di la avocaţ şi până la huryeat, avea aestă simpatie. Avea impresia că modelu adus di Uniunea Sovietică easti un cari poati s-discl’ida porţale a unui yinitor ma bun.”
Intelectuali, membri a clasal’ei di mesi, huryeat, tuţ atel’i cari aderara la ideologia a comunismului avura len turlii di motivaţii. Ti exemplu, intelectual’ii agiumsira s-bata paln’il’i tra Uniunea Sovietică, paradoxal, influenţaţ di Occidentu. Ia ti na spuni Adrian Cioroianu: ”Eara oamin’i cari paradoxal avea ngatan ti atea ti s-fatea tru Occidentu. Numiărlu a comuniştilor tru Occidentu eara tru creştire atumteai. Şi, ici paradoxal, oamin’i cata cum Lucreţiu Pătrăşcanu ica Petre Constantinescu-Iaşi s-afiliara la mincarea comunistă prit intermediul a unui sindicat dit Franţa, aşi cum fu cazlu al Petre Constantinescu-Iaşi. Iara Pătrăşcanu citea lucrări a nascantor ruşi, ama tru limba franceză. Lipsea s-hiba cabaia ndilicat tra un om di stânga român, tru an’il’i 30, s-veadă mincaria pi irusi a comunismului tru Occidentu, maxus tru Franţa la cari român’ii eara cu ngata. Sigura că puteai s-cadz tru aestă pringă ta s-ti duţ cu mintea că elementili progresiste dit Occiditt suntu ti hairi andicra di ti s-fati Moscova.
Tru URSS, makina di propagandă lucra multu cu hairi. Azăz ştim că avea intelectuali mari occidentali, dit Franţa şi Marea Britanie, cari cădzura tru pringa, catacum şi dit Germania di naintea al Hitler şi dit Italia. Aşi fu şi cazlu ali Românie, sigura, la una scară ma n’ică. Niti nu lipseasti s- exagerăm tora, nu eara suti di n’il’i di oamin’i, niti dzat di n’il’i. Ama lipseasti s-aprukem, cate partidlu comunistu fu scos nafoara a nomlui tru 1924, că nu va s-aflam tifteri cu membril’i a partidlui comunistu dit România cate nu avea cum s-li tana hiindalui un partid ilegal.
Dimi, numirlu a lor nu va lu stim varnaoară. Siguranţa a regimlui avea tut intereslu să-l’i prezinta ca hiindalui cât ma puţan’i, îl’i avina multu ghni, ama la scadea importanţa. Tru an’il’i a regimului comunistu isira tru videala mulţa ilegalişti, vahi multu ma multu adicra di cat aavea futa. Di aoa şi canascutlu zbor: ”puţan’i earam, mulţa armasim”. Eara una sicaie cari s-adra pi zverca a aistor ilegalişti, mulţa di el’i inventaţ.”
Idealismul a atilor cari adearara la comunismu îl’i fati s-nu aibă niti una responsabilitate tra atea ti s-feati deapoa.Cu una alta mindueari diznau Adrian Cioroianu: ”Ti scriem noi aoa easti pirmitusearea a nascantor oamin’i multu cunuscuţ tru istorie. Aesti suntu cazuri ma cunuscuti şi noi ştim ază că iti insi anamisa di el’i, vara turlie, cu excepţia al Petre Gheorghe, agiucara un rol şi după 23 di agustu 1944. Analidzânda-la activitatea dit anlil’i 30 nu putem s-nu spunem ti adrara el’i şi după, căte el’i profitara di procesili dit an’il’i 30. Şi li tricura tru CV, cum va sa spunem ază, şi fitrusi una ntreagă mitologhie pi zverca a lor. Aşi cum fu cazlu al Nicolae Ceauşescu cari, probabil, easti nai cama spectaculos ditru tuti.
Nchisim pi una linie multu cregta, istoritl’i imna pi una tal’itura di caţut căte pi di una parte easti evidenţa a faptului că el’i nu fura cadealihea mulţa,nia sma multa pi di altă parti iasi tru videala că nu fura niti ahât di puţan’i andicra ti na mi9ndueam noi. Nu easti zborlu masi di 800 di oamin’i cum sa spuni, niti di 1000 di oamin’i. Cercetarea ti u adram spuni că eara aproapea ndaua n’il’i. Easti zori sa spunem câţ di el’i eara socialişti tru candaseari şi câţ comunişti. Tru kirolu a procesilor, mulţ di nasi neagă faptul că avura ligătură cu minarea comunistă, ama deapoa, tru an’il’i 40, cându vinira la puteari, tuţ spunea mirakea s-lă si pricunoasccă vicl’imea di nainti di procesi.”
Ti comuniştil’i român’i dit kirolu di nainti di comunismu sa spusi că fura una sectă mesianică, una organizaţie subversivă cu pistipseri mistiti, cu tut ateismu a lor. Ama el’i ştiura s-hiba şi pragmatit, tu oara uidisita.
Autor: Steliu Lambru
Armanipsearea: Tascu Lala