Luplu câni
di Cola Fudulea pirmith spusu di Cristian Stere Nu țân minti tu cari loc, ma, tu Pindu, un picurar armân află un lupopan.
Tașcu Lala, 12.01.2025, 12:53
Luplu câni
di Cola Fudulea
pirmith spusu di Cristian Stere
Ș-aestâ-i di multu chiro.
Nu țân minti tu cari loc, ma, tu Pindu, un picurar armân află un lupopan. Tu amurgiu, cându tricu cu oili câtâ stani, picurarlu vidzu că lupopanlu eara tut aclo iu lu-avea alâsatâ, lișinat di foami, mizi s-țânea pi cicioari. Âl’i si feați ñilâ di el și-l lo la stani…
– Ti șteam di zurlu, ma di ahmac nu ti țâneam pânâ tora, al’i dzâsirâ alanțâ picurari. Iu vidzuși tini agrimi tu cutar? Harlu, s-aduți vârâoarâ ân casâ?
– Va-l sâlighescu, more! Mea, âl loai sâ-l’i dau niheamâ lapti, ti-ațea lu-aduș!
– S-nu-ñi dzâț pi numâ, ma s-nu u-aduț pi mâ-sa oaspitâ… noaptea aestâ!
Nu s-fârnâsi lupoañi. Ni atumțea, ni altâoarâ. Dzâlili tricurâ… picurarlu âl loa cu el cafi tahina la munti, âl sâlighea tu loclu iu lu-află… ma seara, cându s-turna câtâ stani, lupopanlu tut aclo… singur…
– Nu-ari ascâpari di el, lâ dzâsi armănlu la alanțâ picurari.
– Tini, ai minti, ma nu-ai? ansăriră alanțâ. Minti mbogrâ ți hii, alasâ-l tu munti, arucâ-l iuva… tu vârâ groapâ!
Adzâ ași, mâni ași, s-alichi picurarlu di lupopan. Digeaba âl’i dzâsirâ alanțâ că luplu nu ș-alâxeaști adetea canâoarâ, că ș-aduți taxiratea-n casâ, ș-bâgă șarpili tu sin… ș-câti alti.
– Va-l țân, puteț s-dzâțeț voi ți vreț! Va-l hârnescu maș dzâr ș-lapti, ași că… aestu lup nu va sâ știbâ canâoarâ ți-i ațea… carni di oai, ți dulți easti sândzâli di ñel… Va s-videț voi ți câni ianițar va s-adar io di el. Di-aoa și nclo, nu am fricâ ni di agrimi, ni di furi…
Criscu lupopanlu pit oi, s-agiuca cu ñel’i ș-câțăl’l’i. S-adră dip imir și s-anviță s-alatrâ… Altâ turlie di alâtrari, nu cum câñl’i, ma alâtra ș-el cu un alâtrat șcurtu. Ași agiumsi luplu ma mari pisti câñi, mâna ndreaptâ a picurarlui. “Ma sâ-l’i țânâ a curiva s-yinâ s-furâ oi, ș-aflâ moartea.” Cât ti vârâ zulapi, ți s-dzâc… “Cari agrimi poati s-l’i anâchiseascâ-a aluștui lup hârnit maș cu lapti ș-dzâr? Aestu nu-i câni, nu-i lup! Aestu-i stihiu!”, s-alâvda dipriunâ picurarlu.
Vini iarna. Picurarlu dipusi cu oili, li bâgă tu mandrâ. Luplu-câni alâga pit ubor, s-agiuca cu ficiurițl’i… ma imir nu s-poati!
Unâ noapti, luplu-câni canda avea turbatâ. Dâdea cușia câtâ mandrâ, yinea avrapa la geami ș-azgrâma stizma, alâtra, alâtra, iara câtâ mandrâ ș-iara la geami…
– Ia vedz, lăi, ți ari cânli aestu? Canda nu-i ti bunâ! s-lâhtârsi mul’area.
Nu-ari țiva, more! Âl’ easti ș-a lui arău ti munti, câ-i prota oarâ tuunâ hoară. Poț s-țâñi tini un lup, nu tu pâduri ți tu ubor? Ți poati s-hibâ altuțiva!
Dupâ niheamâ oarâ, luplu-câni nu s-avdzâ ici.
– Țâ dzâș io că aestâ eara. Mea, âl’i tricurâ dzandzâli, gri iara bârbatlu… ș-tutâ fumeal’ia câdzu tu nai ma greulu somnu…
Tahina, cându picurarlu iși tu ubor, luplu-câni iuva! “Iu s-hibâ, more?” Digeaba al’i gri el, câtâ nsus, câtâ nghios, câtâ tu vali, câtâ ndzeanâ… Luplu-câni nu s-fârnâsi.
– Că nu-armasi di tini, ahât țâ fu pistea! Agoñia, agoñia ti fâțeși afan!
Ași azbura singur picurarlu, di inati multâ. Cându intră tu mandrâ, ți-l’ vidzurâ ocl’il’? S-țâ si mutâ perlu… Di tutâ cupia a lui armasirâ mași ândauâ oi… Alanti, tuti vâtâmati, adunati stog, unâ pisti alantâ. Ș-ningâ stog, luplu-câni… s-tâvâlea, aurla, alatra… mași el ștea ți-adarâ. Cât s-dzâț unâ, picurarlu ascoasi piștolea, ș-arucă tuti gâgoașili tu truplu a agrimil’ei…
– Na, s-ti saturi! Vatâmâ ș-tora oi… ma s-poț! Ți mi lipsea mini câciulâ veardi, ți mi lipsea ahtari bileae! Ghini sâ-ñi s-adară, maca nu vrui s-ascultu can! Nu fu un, cari s-dzâcâ s-ti țân. Ti criscui nu ca un câni, nu ca un ñel, ți ca un… ficiuric… cu lapti ș-cu dzâr… ș-cu tut suflitlu-a meu!
Ași plândzea picurarlu, ningâ stoglu di oi.
Tricu niheamâ oarâ, ahurhi s-ascoatâ oili nafoară, unâ câti unâ, ta s-lâ l’ia lâna ș-chealea. Cându avea nica vârñâ dzați oi, sum stoglu hirisit, vidzu unâ cheali… nu di oi… altâ turlie… Agoñia, deadi oili nanaparti.
Cându, ți s-veadâ? Sum oi, un lup mâșcat tu suti di locuri, cu chealea parțăl’i adratâ și sum lup, baltâ di sândzâ.
– Doamne, Doamne, ți-adrai! Añi vâtâmai nai ma ianițarlu cani!
Tahina, tutâ lumea azbura di taxiratea aestâ.
– Âñi si pâru, dzâțea picurarlu, știu tora, dupâ ți mi mindui ma ghini, că, anda intrai tu mandrâ, luplu-câni nu aurla, nu alâtra, ți plăndzea… Canda vrea, mâratlu, sâ-ñi dzâcâ: “Iu earai, nicuchire, noaptea, cându țâ bâtui tu geami? Io, singur, ahât putui s-adar! Pânâ s-intru io tu mandrâ, s-dusirâ nai ma aleaptili oi!”
– Di inati, dzâsi altu, adunâ tuti oili stog, pisti zulapi.
Mâratlu câni-lup plâmsi pânâ tahina… gri picurarlu, cându dit ocl’i âl’i cura lăcârñil’i șopat.
Ași dzâți pirmithlu, ma nu știu cara s-apufusi ș-altu, panâ tora, s-creascâ vârâ lup la stani.
Dit cartea “Aeșțâ armâñi – Oamiñi dit Pirmiti” Tom I, Pirmituseri dit Balcañi, 1998, Editura Cartea Aromână
