România 100: Max Auschnitt

Max Auschnitt fu, idyea cum Nicolae Malaxa, un vartos industriaș dit România interbelică. Di arazga evreiască, Auschnitt s-amintă Galați tru 1888 și lo torlu a afenda-sui cu zanatea. Ș-adra studiile tru economie Viena și investi tru industria siderurgică,

Steliu Lambru, 16.10.2018, 10:53

Max Auschnitt fu, idyea cum Nicolae Malaxa, un vartos industriaș dit România interbelică. Di arazga evreiască, Auschnitt s-amintă Galați tru 1888 și lo torlu a afenda-sui cu zanatea. Ș-adra studiile tru economie Viena și investi tru industria siderurgică, lumaki economică multu importantă. Cumadusi Uzinili și Domeniile di Heru di Reșița, nai ma marli producător di cileki dit România ninti di polimu. Uzinili Reșița avea nai ma marli capital social, nai ma marea cifră di emburlaki și nai ma mulța lucratori. Auschnitt fu investitor și la Uzina Metalurgică Titan-Nădrag-Călan. Marli industriaș ș-lardzi emburlakili și tru dumenea bancara, tru România și tru xinatati. Fu și prezidentu a nascantor asociații di profil cata cum Asociația Generală di Industrie dit Banat și viteprezidentu a Uniunil’ei Generala a Industriașlor dit România.

Itral’ea a lui tra s-adara emburlaki alu adusi aproapea s-di putearea dit atel kiro. Max Auschnitt intra tru cercul di aprukeaț a vasil’elui Carol al II-lea. Havaia antisemită și legislația rasială di la bitisita a an’iloru 1930 featira ca Auschnitt s-cadă tru dizgrație, di cari s-ufilisi rivalu a lui, Nicolae Malaxa, și s-hibă avinatu dit anturajlu a vasil’elui. Ma multu, politica di românizari a economiil’ei feati ca Auschnitt s-keara tuti nicukiratili ti li avea si s-hibă condamnat la hapsani tru 1939 tra fraudi fiscale. Fu silghitu tru 1942 a deapoa tru 1944, după ti România tricu tru taburea a aliaților, fu achitat prit un nau proces.

Tru arhiva a Centrului di Istorie Orală dit Radiodifuziunea Română ari un interviu cu Constantin Malaxa, hil’ilu al Nicolae Malaxa, dit 1995. Malaxa spunea că afendili a lui și Auschnitt varnaoara nu colaborară, aca aavea una cilastaseari cu minduearea tra s-adara un proiectu comun di emburlaki: ”Max Auschnitt nu fu un sot al afendi a meu. Em nasu em a afendi avea ancuparata una pacheta mari di acţiuni Reşiţa tra ş-asiguripseasca cafi un ancupararea a cilekil’ei ti putea s-u da Reşiţa. Nu avura colaborari ici ni la Malaxa, niti la Titan-Nădrag-Călan, cari eara societatea al Auschnitt. A deapoa pritu 1939 Auschnitt nica fu pitricut tu giudico şi al pitricura la Parchet tra nascanti infracţiuni tru ligatura cu girarea a societăţlor a lui şi Reşiţa. Di aesta itie fu condamnat ti nandoi an’i di hapsani.”

După polimu, Auschnitt aleapsi s-emigreadza tru SUA a deapoa tuti nicuchiratili a lui fura naționalizate di statlu comunistu, tru 1948. Tru 1959, talentatlu antreprenor nidzea la Atel di Analtu tru ilikia di 71 di an’i.

Autor: Steliu Lambru 16.10.2018

Armanipsearea: Tascu Lala