Nchisiț priimnari România – Băsearica evanghelică fortificată di Cisnădie
Agiundzem ază tru un căsăbă di pirmith, ti easti anamisa di mayuli, tru Transilvania. Ari numa Cisnădie și easti pricunuscut tră băsearica fortificată dit centrul a aistui, cu hramlu a sămtălei Walpurga. Easti un căsăbă ntimileatu di sași aoa si optu...
Daniel Onea, 16.09.2018, 18:47
Agiundzem ază tru un căsăbă di pirmith, ti easti anamisa di mayuli, tru Transilvania. Ari numa Cisnădie și easti pricunuscut tră băsearica fortificată dit centrul a aistui, cu hramlu a sămtăl’ei Walpurga. Easti un căsăbă ntimil’eatu di sași aoa si optu secole. Tru Evul Mediu, eara cunuscut sum numa di Heltau și eara cu anami tră atelierele ti adrari casoari, sărpuri și maxus postav. Turistul cari agiundzi Cisnădie, va s-duchească cu siguranță pirgul a băsearicăl’ei evanghelica fortificată dit centrul a căsăbăului. Pirgul Clopotniță, după cum îl număsescu bănătorl’i, fu ună cadealihea inovație a Evului Mediu. Fu protlu pirgu cu săhati dit Transilvania și protlu pirgu dit apirita ali Viena pi cari fu instalat un paratrăsnet.
Ghidlu a nostru di ază easti Bell Ioan și easti curator a băsericăl’ei evanghelică fortificată dit Cisnădie.Ia ti nă spusi năsu: Easti construită tru ahurhita a secolului XIII-ti. Easti una bazilică romană, fostă catolică până tru 1544, cându s-tricu la evanghelici, reformaț, lutearani, embistimen’i. Fundația easti idyea, ama fura ma multi etape di construcție, tru barnurli ti vinira pi hiotea a chirolui. Pi hiotea a chirolui, banatorl’i dit Cisnădie s-apărara di dușmani tru aestă basearică dit Cisnădie. Dimi, prima construcție fu tru stil gotic. Nava di mesi armasi tru stil gotic. Pisti basearică, s-adrara trei pirguri di apărare la nord, la sud și pisti ayiudima. Dit aesti pirguri s-amina cu tufechea. Vahi că nu fura duri, ti furn’ia ca ataclu a aputrusitorlor dusi ma largu. Prota vinira mongolii, deapoa tătarl’i, hun’il’i, habsburgil’i vinira pi arada și mpardara oamin’il’i.”
Scupolu a invadatorilor nu eara s-aspargă titățle, ca masi tra s-fuga cu paradzl’i, cu malama și alimente, exighiseasti Bell Ioan, cari na zburasti ti rolu ti lu avu tru tricutlu chiro monumentul: Comunitățli săsești nu organizara una ascheri, cate cafi una comunitate s-apăra tru una ahtari turlie di basearică fortificată, tru Transilvania. Mururli di apărare a basearical’ei dit Cisnădie fura analtati tru secolu XV-ti. Tru basearica-titate dit Cisnădie nu eara casi și nu putea s-baneadza. Tru loclu a aistoru, fu analtată fortificația. Nauntrul ali titati s-arifuga di pericol pi una perioadă determinată masi cilimean’il’i, ausl’i și landzitl’i. Tru cazlu a unal’ei ataca, dinintea a curi lipsea s-hiba apărată basearica, el’i eara ncl’isi aoa tru siguranță.”
Tru partea di sud ari patru pirguri di apărare, na spuni ma largu Bell Ioan, curatorlu a basearical’ei evanghelica fortificata dit Cisnădie: Tu intrata di cata geadei avea tut un pirgu di apărare, ama, anvarliga a an’ilor 1700, fu transformat tru casa di lucru tra huzmicheari. Deapoa, avem casa parohială tru un dit pirguri, magazia i baruti nica și avem și Pirgul a Biricheatilor. La construcția a pirgurlor di apărare s-featira și nascanti bolța, 32 la numir, numasite camere di conservare. Avea turlia a unal’ei magazii. Tu atel chiro, nu avea gadramadz anvarliga di titati. Intrarea și gadramalu di aoa easti adrat nica dit anlu 1601. Ahurhindalui di atumtea, s-trapsi mana di la apărari, s-asparsira magaziile și s-adr gadaramalu anvarliga di titati. Tru magaziile respective s-tanea tuti alimentele, iara oamin’il’i putea s-yina vara dzuua dit stămâna tra ș-l’ia alimentele tra stămâna yinitoari.”
Tru aestu chiro, s-țan liturghiseri tru limba română tru basearica titati dit Cisnădie tru cathi dumanică. Ari un preftu, un cor di cilimean’i și una comunitate di aproapea 300 di embistimen’i. Sași numata ari câ masi niheama cama multu di 60 di insi, ma multal’i tru ilichie.
Rubrică realizată cu agiutorlu a Departamentului tra Relaţii Interetnite a Guvernului ali Românie, prit programlu Diversitate şi patrimoniu cultural prit prisma mass-media, Baserit şi tităţ fortificati tru giudeţili Braşov şi Sibiu.
Autor: Daniel Onea
Apridutearea: Tascu Lala
