Agenda armaneasca 2015.07.21

Mesulu alonar, a gârnului care si coaţe, aduţe tru calendar, pri-tru dzua a l’ei di naştire, unâ numâ sâmtâ tru cultura armâneascâ, Matilda Caragiu Mariţeanu (1927-2009), care si amintă tru Gârţie, di dzua a profetului Ilie, 20 alonar. Vahi di aţea afrom’ie, data a unui profet di-tru vecl’ul testmanetu, ea bâgă la importanta a l’ei tabelă sintetică di averuri fundamentale, Dodecalogulu, zboarâle a profetului Iezechiel, “Dixi et animam meam salvavi”. Ea lipsea să-şi spună di pi analta a l’ei tese ştiinţifică minduita tru ligâtură cu identitatea armânească. Lingvist român, specialistă în dialectologie, profesor universitar, membru corespondent a li Academie Română di-tru anulu 1993 şi membru titular di-tru 2004. Eara sora actorului Toma Caragiu. În perioada 1947-1951 feaţe cursurile a Faculatil’ei di Litire şi Filosofie, secţia Limba şi Literatura Română. În veara a lu 1947 îşi obţânu licenţa cu unâ lucrare dispri Influenţa dacoromână asupra graiului a unei familie aromână di-tru Republica Populară Română”.

Hristu Steriu, 28.07.2015, 22:18

Doctor în ştiinţe filologhiţe tru 1967 cu teza Fono-morfologie aromână. Studiu de dialectologie structurală”, conducător ştiinţific hiinda Acad. Al Rosetti (publicată în 1968);

membru corespondent al Academiei Române (cum dzâsim, di-tru 12 brumar 1993);

membru corespondent a li Societé de Langue et de Littérature wallonnes, Belgia (din 2000);

Tru activitatea şi bana a l’ei are loată ma multe premii, diplome şi ordine, di care aduţim aminte:

1962 — premiulu a Ministerului a Înviţămintului trâ lucrarea în volum Liturghier aromânesc. Un manuscris anonim inedit”;

1975 – Premiulu Timotei Cipariu” a li Academie Română trâ lucrarea în volum Compendiu de dialectologie română (nord- şi sud-dunăreană)”;

2000 – La data di 18 andreu apruche Ordinulu Naţional Trâ Merit” în grad di Comandor oferit pri-tru Decretulu nr. 521 di Preşedintile a Româniil’ei Emil Constantinescu di DZiua Naţională a Româniil’ei.

Sâ spunim şi noi averurile Dodecalogului, ama nu tute va sâ spunim 7 di eale.

Protile treie, suntu:

1. Aromanil’i (macedo-vlahii) si limba lor materna e x i s t a astandzâ si di daua m’ile di an’i.

2. Aromanil’i suntu di totâna sud-dunareani.

3. Limba veacl’e româna (straromâna/ româna comuna/ româna primitiva/ protoromâna) zburâtă pi aţist teritoriu eara ună limbă unitară.

Averulu numirulu:

5. Veal’cea limba româna si-are scindată tru aţeale patru ipostaze actuale a l’ei: româna (daco-româna/ daco-v(a)laha), limba nationala/ literara a Romaniil’ei, aromâna (macedo-româna/ macedo-vlaha) si meglenita (megleno-româna/ megleno-vlaha; varianta a aromânei?), zburâte tru sudulu a li Dunare si istriana (istro-româna/ istro-vlaha), zburâtă in Peninsula Istria.

Alante treie averuri până la 12 a dodecalogului suntu:

10. Numa a aromân’ilor lipseaşte sa hibă aromân si macedo-vlah.

11. Aromânil’i suntu crestin ortodocsi. Ortodoxismul a lor are specificul lui (spre diferenţă di aţelua a român’ilor di-tru nord).

12. Aromânil’i (macedo-vlahil’i) prinde sa aiba un singur scupo: sa-si cultivă limba materna si traditiile a lor.

**********************

Tru intrata a mesului alonar, 3 di alonar, domnul Spiro Poci di-tru Abania,nâ informa cu poşta electronică trâ unâ carte scoasâ di un armân di-tru America, Dini Trandu. Domnul Spiro Poci dzâţea că, ghilimele, :

“Ishã di tipuseri la tipografia “Argjiro” Gjirokaster, cartia al Custandin Trandu

“Lunjina dit sinduki”. Cartia ari 371 di pagini.” Şi nâ spune că:

Tu carti u s-aflats: pãrmithi, spuner, zboarã di ndzianã, poezii, isturii di zãmani…..

Ia tsi scrirã Custandin — advgâ Spiro Poci – tu paginili di prota:

…sh-tsi voi s-hiu mini azâ…

*Apâ aratsi di la shopatù

*Pâni caldâ ditú cireapù

*Cash tu pita armâneascâ

*Lunjinâ tu sindukea li-dadi…

Vi li-dau tuti-avau!

Sh-ditú vrearea mea ti Voi, tu Voi, vreari s-acreascâ

Ti-armânj sh-ti Fara Armâneascâ !…”

********************

Aoa şi un mes, tru un email di pi 24 cirişar, Goran Puşuticulu nâ informa tru un email, trâ cartea scrisâ di cunuscututulu editor a revistâl’ei Bana Armâneascâ. El spune că:

“Aoa sh-una suta di-anji”, easti titlul a naualjei carti di puizii a yeaturlui Dumitru Piceava. Cartea ari 100 di puizii shi 83 di lucrari di-arta, ashi cum na spuni shi sumtitlul. Puiziili, niscantili shtiuti di pi groups, altili dit editsii ma veclji, ma nai ma multili alancescu ti prota oara, suntu-mpiltiti tu una turlii di armonii, tu padzinjlji-a cartiljei, cu lucrari di arta, picturi, portreti, sculpturi plichisiti tu cheatra di mana-a autorlui etc. cu motivi armaneshtsa nai ma multili di eali. Harea ti versuri sh-ti arta al D. Piceava s-veadi nica una oara multu ghini, dghivasitorlu cu menga putundalui s-afla puizii tu musheatili obiecti di arta shi arta tu puiziili a lui plichisiti cu masturlachi. NIscantili ori mash poetic, altili ironic, pana shi pizuearcu, na ardapseashti yeaturlu versuri musheati shi nostimi, na fatsi s-na minduim ma sh-s-aradem cu lacarnji, iara a dghivasitorlui alji yini s-u tsana cartea ninga el, s-u dishcljida iara sh-iara, sa-dghivaseasca nica una puizii, sh-aruca oclji nica na oara pi-atseali dghivasiti gaire, s-li mutreasca cu menga obiectili artistitsi di mari ahandami.”

Goran Puşuticulu nâ informeadzâ şi ţi prot zbor are cartea, alidzem, :

“Cartea ari un musheat protuzbor simnat di Aurica Piha, jurnalista la sectsia armaneasca di la RRI. “Candila armaneasca nu s-asteasi varnaoara, ea fu tsanuta apreasa di tuts atselji tsi alumtara ti-ascaparea-a faraljei, a curi la suntu ncljinati poemi tinjisiti shi-mplini di dor. Musheatili ducheri s-tuchescu diunaoara tu foclu-a blasteamilor anda ari lai shubei ca varna poati s-vinda sinferlu-a Armanmiljei”, suntu zboarali ali Aurica tsi multu ghini al zugrapseashti spiritlu-a cartilei, sh-na greashti, tut ea, tu bitisita-a protuzborlui: “loats-u, dghivasits-u aesta carti! Tu ea suntu ncrupiljeati stihuri dit suflit pi suflitlu fara moarti a cheatraljei dit Machidunii”.

Una turlii di carti inshita dit arada, un dealihea album artistic, tsi autorlu lu-ncljina-a parintsalor a lui shi-a ntreagaljei armanami, ari 230 di padzinji shi alanceashti la Editura “Bana Armaneasca” di Bucureshti.

Simnat – Goran Pushuticlu

—

Audio –>