Raportu frânțescu ti mintearea digitalâ
Unu organismu guvernamentalu ditu Galii dzâsi că oamiñilli furâ dealihea arâși anda feațirâ vulusearea ti alidzerilli prezidențiali ditu Românie.
Tașcu Lala, 25.02.2025, 11:09
Criza politicâ di Bucureşti, unâ crizâ ți nu s-ari faptâ tu aeșțâ 35 di añi di democraţie românească post-comunistâ, agiumsi s-hibâ studiu di caz ti experţâlli xeñi. Arâdearea a informaţillei pi singirili di suțializari, filisitâ tu protlu turu a alidzeriloru prezidenţiali ditu Românie, poati s-facâ tu ițido altâ vâsilie – fați tâmbihi raportul ali unâ instituţie guvernamentalâ ditu Galie, VIGINUM, raportu spusu di jurnalista pitricutâ di Radio România, Paris. Mutrearea aluștui servițiu, ți ari borgea s-apărâ di vârâ minteari xeanâ, scoati tu migdani că s-feațirâ niscânti planuri multu ndilicati ți putea s-aspargâ buna dizvârteari a scrutinlui românescu.
Aestea vrea s-dzâcâ unâ ascumbuseari di ñilli di conturi, cu scupolu ta s-creascâ fârâ thimelliu urdinarea a niscântoru zboarâ-clleai ligati di candidatlu independentu Călin Georgescu – aflatu câbati di adversarilli a lui politiț di lâgâturi i nai pțânu miraki ti Arusia putinistâ. Algoritmul di fâțeari urnimii pi singirlu di suțializari chinezeascâ TikTok fu mintitu, ta s-iasâ elu tutu ma multu tu migdani ș-aestu lucru dusi, ti mași dauâ stâmâñi, la criștearea para mari a famâllei alu Georgescu.
Cama di 100 di influenceri TikTok ți nu avea lucru cu politica ș-cama di optu miliuni di abonaţ activi furâ taha cllimaț s-llia parti, fârâ s-dukeascâ că adarâ ahtari lucru, la unâ campanie ți lipsea s-lu scoatâ tu migdani candidatlu naţionalistu. Raportul adavgâ că fenomenili ți s-vidzurâ nu s-feațirâ mași pi TikTok, ama s-vidzurâ ș-alti hâlăț di lucru pi platformili a gruplui Meta – Facebook ş-Instagram.
Dupâ Georgia ş-Ripublica Moldova viținâ (ex-sovieticâ, majoritar românofonâ), România fu treia vâsilie ivropeanâ ți avu zñie, tu bitisita a anlui 2024, di arâdearea la unu livelu multu mari a proțeslui electoralu – dzâți VIGINUM, ți luyurseaști că, tu aestâ catastisi, ațelu ți ursi campania pro-Georgescu armâni nicunoscutu. Multi lucri nicunuscui s-facu nica ș-Bucureşti. Protlu tur a prezidenţialiloru, andreptu tu vadé, tu dzuua di 24 di brumaru 2024, fu, prota, vulusitu/aprukeatu di Curtea Constituţionalâ. A dapoaia, pi thimelliu a documentilor scoasi tu padi di Consiliul Suprem di Apârari a Vâsilillei (CSAT), idyea Curti dzâsi că s-feațirâ niscânti minteri di câtrâ unu ași-spusu actoru statalu ş-apufisi curmarea di dipu a proțeslui electoral ti alidzearea a prezidentului.
Turlu doi, minduitu ti 8 di andreu, lipsea s-facâ anamisa di Călin Georgescu ş-lidera USR (tu opoziţie), pro-ivropeana Elena Lasconi. Tu diaspora, iu secţiili di votari ti turlu ditu soni s-avea dișcllisâ nica ditu 6 di andreu, avea votatâ kiola dzăț di ñilli di româñi pânâ cându CCR apufisi curmarea a alidzerilori.
Iarapoi, tiñisita Comisie di Veneţia dzâsi că unâ ahtari apofasi nu lipseaști s-thimilliuseascâ mași pi informaţii clasificati, ți nu alasâ s-veadâ lucârli ași cumu s-facu, ama s-dzâcâ salami provili și turlia cumu fu câlcatu nomlu. Experţâ independenţâ tu ndreptu constituţional, membri ali Comisie dzâcu nica că scutearea tu migdani a proviloru ti câlcărli di nomu pritu campanii online şi pritu social media easti zori ta sâ s-facâ.
Autor: Bogdan Matei
Apriduțearea: Mirela Biolan
