Unâ altâ turlie a sârbâtoarillei 1 di Mai
Tu dzuua-a 1-lui di mai, tru mărlli câsâbadz a capitalismului cu adeti, cunuscutili restauranti, vârtoasili bănți icâ anâmusitili firmi internaţionali nu suntu dișcllisi. Nica ș-ma multu, s’apânghisescu dinâpoia a nâscântoru panouri ți suntu tutu ma rezistenti şi suntu tricuti tu arada a obiectiviloru ți potu s’hibâ câlcati, mprâdati di demonstranţâlli aiștei dzuuâ. Cânuscutâ maxus ti Dzuuâ Internaţionalâ a Lucârlui, 1 di Mai agiumsi unâ dzuuâ sârbâturisitâ pritu protesti, ta s’aducâ aminti limbidu ti cum s’ari amintatâ. Tru 1886, lucârtorlli americañi alumta ti ma multi ndrepturi cari, azâ, nâ si par veclli di totna. Atumțea, lucrâtorlli câfta ti dzuua di lucru s’hibâ limitată la 8 sâhăț a deapoa 1 mai 1886 fu dzuua până cându patroñilli americañi lipsea s’aproki aestâ câftari sindicalâ.
Marius Tiţa, 02.05.2020, 07:54
Tu dzuua-a 1-lui di mai, tru mărlli câsâbadz a capitalismului cu adeti, cunuscutili restauranti, vârtoasili bănți icâ anâmusitili firmi internaţionali nu suntu dișcllisi. Nica ș-ma multu, s’apânghisescu dinâpoia a nâscântoru panouri ți suntu tutu ma rezistenti şi suntu tricuti tu arada a obiectiviloru ți potu s’hibâ câlcati, mprâdati di demonstranţâlli aiștei dzuuâ. Cânuscutâ maxus ti Dzuuâ Internaţionalâ a Lucârlui, 1 di Mai agiumsi unâ dzuuâ sârbâturisitâ pritu protesti, ta s’aducâ aminti limbidu ti cum s’ari amintatâ. Tru 1886, lucârtorlli americañi alumta ti ma multi ndrepturi cari, azâ, nâ si par veclli di totna. Atumțea, lucrâtorlli câfta ti dzuua di lucru s’hibâ limitată la 8 sâhăț a deapoa 1 mai 1886 fu dzuua până cându patroñilli americañi lipsea s’aproki aestâ câftari sindicalâ.
Vinirâ deapoa grevili şi demonstraţiili cu suti di ñilli di participanţâ şi ma multi ampuliseri preșcavi, di s’avea nica bitisitâ cu morțâ și pliguiț. Cu kirolu, dzuua di alumtâ ti programlu di 8 sâhăț agiumsi dzuua ti ndreputurli a lucrâtorloru, ți eara mutriț ca lucârtori industriali, ditu făvriț şi uzini, ațelli ți lucreadzâ tu condiţii greali.
Ca ti ciudie, tru SUA, iu s’feați evenimentul ți apufusi 1 di mai ca semnu ti alumta trâ ndrepturli a lucârtorloru, aestâ dzuuâ nu easti sârbâturisitâ vârâ turlie. Alliumtrea, Europa, cânoaști turlii spețifiți ti nsimnarea-a aluștui evenimentu. Apirita-a Europâllei, cari cânâscu nica și turlia di guvernari cu numa, tru teoria comunistâ, dictatura-a proletariatlui”, alâxi 1 Mai tru unâ dzuuâ di sârbâtoari. Un kiro, s’avea traptâ mânâ di la mârli ișeri pi geadei alegoriți tra s’țânâ gimbușili, ziafețli tru padi, ca di primveara.
Nica și dupâ câdearea-a comunismului, 1 Mai easti unâ dzuuâ nsimnatâ pritu ahtări evenimenti, cându lumea tutâ iasi tu padi la iarbâ veardi. Estanu, ama, turlia ufițialã ti sârbâturisearea-a dzuuâllei 1 di Mai s’feați cu armânearea n’casi, tra s’nu aibâ ligâturâ unu-alantu și acși s’lu arâspândeascâ viruslu cu cari alumtâ duñeaua tutâ. Idyea și tru Ascâpitata-a Europâllei, şi atelli ți vrea s’lu nsimneadzâ ca sârbâtoari 1 di Mai ama şi atelli cu mintea s’aspargâ și s’facâ zñii barbari va s’armânâ n’casi, simfunu cu idyili regelementări.
Ca iuțido tu lumi, protili meatri di isihâseari/ relaxari furâ amânati până ți va s’treacâ prota dzuuâ a (aroșlui) meslui mai, tamam tra s’nu s’facâ mãri adunări di duñeauuâ, câ acși vrea li arucâ tu vimtu gaerețli și cilâstâserli ți s’feațirâ pânâ tora ti dânâsearea și curmarea-a a viruslui. Easti un kiro greu, cându nai ma bunili seamni nsimneadzâ mași unâ ñicâ scâdeari ti numirlu a morțâloru şi infestărli cu năulu coronavirus. Catandisea easti largu di unâ ndriptari apufusitâ a lucârloru și unâ bitisitâ previzibilâ şi bunâ. Pân tru soni, cari poati sâ spunâ di tamamu cându va s’bitiseascâ pandemia?
Tru aestu kiro, avem, ma ayoñea, pruvideri ți nu au un vade, ateali cari hâbârisescu ti bânaticlu cu năulu virus, unâ a daua dalgâ di infestări icâ lundzearea-a aliștei catastisi di lucri. Tru aestâ oarâ di incertitudini strateghică ama ş’di weekendu prilundzitu, vini şi dzuua-a 1 di Mai, unâ dzuuâ cu adetea ti arihâtipseari ş’ti yilipseari ș’aduteari aminti ndrepturli a lucrâtorloru. Pi ningâ ixikea ti iți turlie di adunari icâ manifestari, sârbâtoarea yini şi tru un greu kiro trâ pâzarea a furteațâllei di lucru.
Meatrili ti dânâsearea și curmarea-a pandemiillei ncllisirâ acși multi huzmeț productivi, uzini şi companii, cu miliuñi di locâri di lucru ți suntu kiruti trâ daima și alti ncllisi ti un kiro, nu șâ știe câtu. Easti unâ catastisi ți nu s’ari avdzâtâ, unâ criză cari nu yini tu hâvaia-a nâscântoru evoluţii economiți icâ suțiali. Easti unâ nauâ turlie di crizâ globalâ ți va s’hibâ faptâ isapi și cabaia minduitâ tu yinitu, câțe tora easti oara a meatriloru ți voru loari. Neise, tut ți s’fați tora easti trâ prota oarâ, a deapoa zñiili va s’hibâ pi lungu kiro și zorlea s’minduimu ți va s-aducã ma ãnclo.
Suntu pruvidzuti dauâ turlii di moeabeț, ațea sertâ, cu ncllideri şi interdicţii, şi ațea cama habinâ, cari duți la nâscânti kireri, nica și oamiñilli, ama, ari tu scupo/ bagâ besâ pi imunizarea suțialâ, treaca-a pandemiillei câ duri spusi anăñi tu lumi, icâ meatri ti șideari alargu unu-alantu şi unâ ñicâ viglleari/ protecţia. Nica și acși, tu aesti condiţii, estanu, tu 1 di Mai, vârnu nu iasi/ nu iși pi geadei/ defilarea şi niți geami frâmti di companie internaţională nu va s’aibâ. Ari, ama un idyiulu duşman, cari ți s’hibâ loclu a cafi unlui insu pi pâzarea a lucârlui, şi ațelu easti năulu coronavirus.
Ngrâpsearea: Marius Tița
Armânipsearea: Tașcu Lala
