Separaţ (cu craturi ahoria), în Europa unită
Europa comunitară bâneadzâ di mplin paradoxul a tendinţilor separatiste. Şi nu di-tru Uniunea Europeană vor oamin’il’i să fugâ ama di-tru statile a lor membre, printrǎ ţeale ma puterniţile subiecte di dreptu internaţional. Aţel ma recentul exemplu nâ v’ine, fără di altǎ, din Scoţia, iu cetăţean’il’i di-tru nordul a Regatului Unit a Maril’ei Britanie şi a Irlandâl’ei di Nordu furâ cl’imaţ la un referendum mutrinda pur şi simplu separarea di statulu britanic. Alternativa la rămânirea la actuala stare de faptu eara proclamarea a independenţâl’ei a li Scoţie, cu tut ţi înseamnă aesta. Cu unâ populaţie di 5,3 milioane di oamin’i şi unâ suprafaţă di 78 di m’il’e di kilometri pătraţ, Scoţia are unâ istorie bogată şi ligată strictu di viţin’il’i englezi. Tru 1707, parlamentulu scoţian şi aţel englez au simnatâ un acordu di uniune ţi are bâgatâ bazile a Regatului a Maril’ei Britanie. Di un secol, Scoţia şi Anglia funcţiona unite, ama nu di un actu parlamentar ţi di uniune a coroanilor a ţilor dauăle state. Tru 2014, scoţian’il’i furâ cl’imaţ la vot tra sâ si pronunţâ faţă di ideea di a refaţire, în sens invers, calea di aoa şi 3 sau 4 secole.
Marius Tiţa, 24.09.2014, 21:39
Europa comunitară bâneadzâ di mplin paradoxul a tendinţilor separatiste. Şi nu di-tru Uniunea Europeană vor oamin’il’i să fugâ ama di-tru statile a lor membre, printrǎ ţeale ma puterniţile subiecte di dreptu internaţional. Aţel ma recentul exemplu nâ v’ine, fără di altǎ, din Scoţia, iu cetăţean’il’i di-tru nordul a Regatului Unit a Maril’ei Britanie şi a Irlandâl’ei di Nordu furâ cl’imaţ la un referendum mutrinda pur şi simplu separarea di statulu britanic. Alternativa la rămânirea la actuala stare de faptu eara proclamarea a independenţâl’ei a li Scoţie, cu tut ţi înseamnă aesta. Cu unâ populaţie di 5,3 milioane di oamin’i şi unâ suprafaţă di 78 di m’il’e di kilometri pătraţ, Scoţia are unâ istorie bogată şi ligată strictu di viţin’il’i englezi. Tru 1707, parlamentulu scoţian şi aţel englez au simnatâ un acordu di uniune ţi are bâgatâ bazile a Regatului a Maril’ei Britanie. Di un secol, Scoţia şi Anglia funcţiona unite, ama nu di un actu parlamentar ţi di uniune a coroanilor a ţilor dauăle state. Tru 2014, scoţian’il’i furâ cl’imaţ la vot tra sâ si pronunţâ faţă di ideea di a refaţire, în sens invers, calea di aoa şi 3 sau 4 secole.
Puţân’i u achicâsescu necesitatea a scoţian’ilor di ieşire di-tru Regatulu Unit. Şi mai puţân’i si minduescu că treimea nordică a Maril’ei Britanie va sâ si poatâ sibâ separată di unâ frontieră di Anglia. Contopirea istorică anamisa di aţeale dauăle state easte ahât di puternică încât easte clară tendinţa di spunire Anglia şi englez la tot ţi înseamnă Marea Britanie şi britanic, inclusiv a reginâl’ei. Regatulu Unit înseamnă Anglia, Scoţia, Ţara Galilor (Wales) şi Irlanda di Nordu şi niţeun om nu minduiaşte că autonomia poate sâ m’eargâ până la ieşirea di-tru aţistă formulă. Paralel cu extindirea a li autonomie — unâ caracteristicâ multu serioasă a politicâl’e internâ britanicâ -, criscurâ şi accepţiun’ile naţionaliste, bazate ma multu pi argumente istoriţe şi di imagistică. Aţistor tendinţe serioase lâ răspunde decizia, cu inima streasă, a guvernului chentral di la Londra, di a organizare un referendum asupra a independenţâl’ei, unâ măsură dimplin democratică ţi cara cǎ imnatulu electoral nu oferă totâna soluţia ţea ma buna sau aţea mai mintimena. Votulu public şi democratic easte supus a unor influenţe di ţeale ma paraxinile (straniile) şi sâ ştie că tendinţile revendicative suntu, di aradâ, aţeale ma vocalile. Mata conteadză şi tendinţile di vot negativ şi di vot di protestu şi aşi avem imaghinea a unui proces electoral diparte di sibâ unâ mecanică fină a societatil’ei. Mai conteadză şi participarea la vot şi agiundzim să nâ bâgǎm başi întribarea a leghitimitatil’ei.
Votulu din Scoţia duse la unâ dizligare (deznodǎmântu) clarâ, pi fondul a unei participare la vot de-a ndreptul impresionantâ trâ unâ ţară iu democraţia funcţioneadză fără să aibă permanentu nivol’e di stimulente şi reglaje. Mobilizarea fu masivă. La vot vinirâ mulţâ şi majoritatea cu unâ poziţie clară asupra a problemâl’ei în discuţie. Tru aţiste condiţii vrea s-eara bunâ unâ victorie multu mai clară, contra a unei formulâ niclare, de-a ndreptul aventuroasă. Europa bâneadzâ di dauă decenii şi giumitate (25 di an’i) tendinţa a atomizaril’ei extreme, a divizaril’ei până la structura di bază sau ninca şi anaparte di ea. Tru 1993, Cehoslovachia, stat creat tru 1918, si transforma, după un divorţu di catifeie, tru Cehia şi Slovachia. Iugoslavia, până atumţea un stat cu orientare occidentală, suferi unâ secesiune sândziroasă, ţi părea fără bitisitâ. Niţe Sârbia nu are reprezentatâ forma finală a divizaril’ei a li Iugoslavie, provincia a l’ei sudică, Kosovo, ţi-şi proclama independenţa, ninca niunanim recunoscută, tru 2008. Alte state a Uniunil’ei Europeanâ bâneadzâ cu tendinţile secesioniste în formă latentă, după ţi, unile di eale, cunoscurâ forme violente di terorismu criminal. Tru chiro ţi niscânţâ, tru numa a autonomiil’ei, caftâ condiţii greu di acceptat ninca şi trâ elementarulu bun simţu, alţâ ved în Uniunea Europeană spaţiul tru care popoarile dispărţâte cu frontiere greale di deciziile postbeliţe a mǎrilor puteri va sâ si aflâ tru-nâ uniune di hiinţă naţională, priste graniţe. (Marius Tiţa)
