1918, anulu a uniril’ei a român’ilor (27.11.2016)
Aoa şi un secol, România triţea pri-tru momente dramatiţe. Tru agustu 1916, românil’I avea intrată tru polim, arada di Antanta, ama, singuri dinintea a unor forţe multu mari, fură tru anaghe să si retragă. Aoa şi exact ună sută di ani, Bucureştiul eara ocupat di trupile ghirmane, bulgare şi turţeşti. Iuva, tru Grăţie, ună importantă armată franceză întârzia să declanşeadză ofensiva din Balcani. Regele, guvernul şi armata Româniilei si retrădzea spri Iaşi, în Moldova, iu si pregătea, si ndridzea, să rezistă. Tru 1917, românil’i amintâ eroic alumtile di la Mărăşeşti, Mărăşti şi Oituz, ama, dinâpoia frontului, revolta bolşevică scutea Rusia di-tru alumtă. Tru andreu 1917, Basarabia iase di-tru Imperiul ţaristu şi si proclaamă Republica Democratică Moldovinească.
Marius Tiţa, 26.11.2016, 22:17
După ninca ună iarnă dramatică, pi fondul a haosului declanşat unăoară cu revoluţiile ruse, în primăveara lu 1918, Basarabia independentă vota unirea cu Regatulu a Româniilei, aflat şi el într-ună situaţie dificilă. Tru brumar 1918, la şcurtu chiro după Armistiţiu, şi românil’i bucovinean’i, aflaţ până atumţea tru Imperiul austro-ungar, aleapsiră unirea cu fraţâl’i a lor, cu statulu român. Piste ndauă dzâle, la 1 decembrie, ună thirie adunare a reprezentanţâlor a român’ilor din Transilvania vota, la Alba Iulia, unirea cu România. Aşi, pi parcursul a unui singur an, 1918, românil’i îşi realiza v’isulu a unitatil’ei naţională nu cu forţa, pi calea armilor, că pri-tru afirmarea a identitatil’ei şi a vrearil’ei naţională. Trâ prima oară în istoria lor, românil’i avea ocazia să bâneadză, într-ună proporţie multu mare, în interiorulu a tut a ţilor graniţe. În aţel chiuro complicat, aruvuirea a imperiilor învicl’eate şi anacroniţe lăsa a popoarelor libertatea să-şi aleagă propriul v’initor. Românil’i aflaţ sum ocupaţia aţistor imperii — în Ardeal, Basarabia şi Bucovina — au aleaptă să si alichească la ţara tutulor românilor. Sum ună formă sau alta, unirea catheunâlei reghiune istorică cu România fu votată di reprezentanţâl’i a poporului, în Sfatul Ţării di la Chişinău, sau la Marea Adunare di la Alba Iulia.
Ama vrearea a popoarilor ninca nu eara suficientă trâ ecuaţia europeană di aoa şi un secol, ţi cara că preşedintile american Woodrow Wilson avea faptă di aesta ună doctrină politică. Din fericire, aleadzirile a românilor din Ardeal, Basarabia sau Bucovina vrea să eara confirmate pri-tru complicatile negocieri di la Versailles ţi au urmată. Decizia popolului îşi urmară calea legală într-un stat, România, care îşi pregătea ţea ma buna perioadă a lui, aţea interbelică. Fură garantate şi reafirmate ndrepturile a minorităţâlor naţionale care bâneadză di secole în România. Hibă şi maşi trâ dauă dechenii, până la arhiusita a Doilui Polim Mondial, soţietatea românească are evoluată semnificativ pi calea afirmarilei internaţională, în dezvoltarea civilizaţilei, a banâlei economică şi spirituală. Instalarea comunismului, la bitisita polimului, vrea să amâne trâ ma ghine di patru dechenii înflorirea a democraţiilei în România. Fu nivol’ie di ună revoluţie populară anticomunistă, pricum aţea di-tru 22 Andreu 1989, ca să putem să zburâm diz nou di libertatea român’ilor, di libera aleadzire a unei cale întră naţiunile a lumil’ei, într-ună Europă democratică şi dezvoltată, arada di viţnil’i a l’ei şi di toţ aţel’i care au tut aţeale idealuri, a democraţiilei şi a civilizaţilei bazate pi ndrepturile a omului.
Autor: Marius Tiţa
Armânipsire: Hristu Steriu
